Intempéries

Het wereldwijde gebruik van fossiele brandstoffen bereikte in 2023 een nieuw record. Dat blijkt uit een rapport van het Energy Institute, de Britse beroepsorganisatie voor werknemers in de energie-industrie. Ook de uitstoot van de energie-industrie was nog nooit zo hoog.

Brits premier Rishi Sunak wil olie- en gasexploratie toelaten op locaties die eigenlijk al waren toegewezen aan offshore windenergieprojecten. ‘Een politiek spel met het klimaat’, zeggen critici in de Britse krant The Guardian.

Journalisten Amy Goodman en Dennis Moynihan van de alternatieve VS-zender Democracy Now! stellen op de klimaatconferentie COP28 in Dubai een enorme aanwezigheid vast van lobbyisten voor de fossiele energiebedrijven. Hun aanpak van de klimaatverandering is er op gericht ze nog erger te maken.

Fossiele energiebedrijven sponsoren de klimaatconferentie COP28 in oliestaat Dubai. Ze doen nog meer onbaatzuchtige dingen voor het klimaat, zoals een oorlog uitlokken. Voor de Venezolanen die op 3 december 2023 stemden in een referendum over de betwiste regio Essequibo gaat dit niet om een conflict met buurland Guyana maar over een conflict dat ExxonMobil uitlokt tegen de bevolking van Venezuela én Guyana.

Hoe krijgt de Green Deal waarmee de Europese Commissie de economie wil verduurzamen in de praktijk gestalte? Journalist Hans Wetzels trok voor MO* op onderzoek uit. In deze laatste aflevering: Griekenland, waar de energietransitie een verdienmodel dreigt te worden voor fossiele megabedrijven.

Driekwart van de Belgen wil fossiele brandstoffen afbouwen en pleit voor meer investeringen in wind- en zonne-energie. Ook voor ambitieuze klimaatdoelen is er een grote meerderheid, blijkt uit een enquête in opdracht van 11.11.11 en Knack.

De wereldwijde vraag naar fossiele brandstoffen zal nog voor 2030 beginnen te dalen. Dat zegt Fatih Birol, topman van het Internationaal Energieagentschap (IEA). ‘Elektriciteit en brandstoffen met een lage uitstoot staan steeds meer in voor de stijgende energiebehoeften van de wereld.’

De leiders van de G20 komen op 9 en 10 september bijeen in New Delhi. Daar zullen ze onder meer maatregelen bespreken om de klimaatverandering aan te pakken en schone energie te stimuleren. Verschillende experts vinden dat de G20-landen een deadline moeten vastleggen voor het afschaffen van subsidies. Enkel zo kunnen fossiele brandstoffen uitgefaseerd worden.

Het Vlaams klimaatplan is onvoldoende onderbouwd en kan zijn doelstellingen waarschijnlijk niet waarmaken. Bovendien gaan er kansen verloren om de energierekening voor de Vlamingen betaalbaarder te maken door sneller af te stappen van fossiele energie. Dat zegt de adviesraad SERV vandaag in een nieuw advies aan de Vlaamse regering.

De gemeenteraad van Zwolle heeft een motie aangenomen om fossiele reclame te verbieden via een verordening. Zwolle is daarmee de 1e Nederlandse gemeente – en mogelijk zelfs de 1e wereldwijd – die fossiele reclame gaat weren via een lokale wet. Het college moet de komende tijd aan de slag met het opstellen van de verordening.

Om de ergste gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan, moet er het komende decennium een ingrijpende economische transformatie plaatsvinden, schrijft Owen Gaffney (Earth4all). Dat is zowel mogelijk als betaalbaar – als we ervoor zorgen dat de rijksten in de wereld hun deel betalen.

De energietransitie zit allesbehalve op schema. Volgens deskundigen moet er jaarlijks zo’n 1000 miljard euro aan fossiele investeringen herleid worden naar hernieuwbare projecten om bij te benen. Dat is jaarlijks drie keer meer dan nu.

Denk aan de kleinkinderen

Exxon en de andere energiereuzen wisten in de jaren zeventig al dat de ontginning van fossiele brandstof zou leiden tot een klimaatontaarding. Toch hebben ze alles gedaan om dat te ontkennen en hebben ze jarenlang denktanks en onderzoekers gefinancierd die klimaatontkenning propageerden.

Greenpeace voerde op maandagochtend 21 november actie aan het partijbureau van de N-VA. De milieuorganisatie toont met een groot spandoek dat de partij de fossiele energiebedrijven een hand boven het hoofd houdt. Greenpeace vindt het onbegrijpelijk dat N-VA de Belgische uitstap uit het omstreden Energiehandvestverdrag (ECT) blokkeert.

Vandaag leggen overheden in Europa veel geld op tafel in het kader van de klimaatopwarming en om Russisch gas te vervangen. Deze plannen hebben echter minder met energietransitie te maken dan met de winsthonger van de fossiele industrie.

Binnen enkele dagen gaat de 27ste klimaattop in Egypte van start. Els Lauriks van de ngo FairFin roept minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) op om het voortouw te nemen en mee een regelgevend kader te creëren om investeringen in fossiele energie uit te faseren. ‘Om onze klimaatdoelstellingen te halen, moet er geld naar duurzame investeringen stromen.’

Energiecrisis, klimaatcrisis, biodiversiteitscrisis... Plant snelgroeiende bomen op een akker en je slaat drie vliegen in één klap: het hout kan worden omgezet in benzine, de bomen vangen broeikasgassen en de bosjes vormen een thuis voor fauna en flora. Te mooi om duurzaam te zijn?

Total Energies gaat tegen beter weten in voort met de ontginning van fossiele brandstoffen. De multinationale reus incasseert daarmee reuze winsten, terwijl hun spaarcenten moeten aanspreken of in de kou de winter moeten doorbrengen. Die onethische praktijk krijgt een Code Rood van een brede coalitie van burgerbewegingen. Zij gaan zeer gedisciplineerd en geweldloos over tot een massale actie van Burgerlijke Ongehoorzaamheid. Grootouders voor het klimaat maakt deel uit van de coalitie, vooral in een ondersteunende rol. Klimaatoma Nieske Puttaert nam deel aan het hele actieWE. Hierbij haar persoonlijk verslag.

De burgerbeweging van Code Rood blokkeerde zaterdag 8 oktober met hun 1.000 deelnemende actievoerders de TotalEnergies-site in Feluy. Met deze vooraf aangekondigde, massale actie van burgerlijke ongehoorzaamheid eist de coalitie het einde van fossiele brandstoffen, en wijst zo de fossiele industrie aan als een van de verantwoordelijken voor de alles ontwrichtende klimaat- en sociale crisis. Na meer dan 24 uur heeft De Code Rood-coalitie de blokkade van de sites van TotalEnergies beeïndigd.

Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, stelt voor om een plafond in te voeren voor de inkomsten van bedrijven die elektriciteit produceren met lage kosten en een solidariteitsbijdrage van bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken. De inkomsten uit deze onverwachte winsten zullen naar mensen en bedrijven gaan om hen te helpen met de recente stijging van de energieprijzen en om te investeren in hernieuwbare energiebronnen van eigen bodem. Oxfam EU wil een belasting op de overwinsten van alle bedrijven die van de crisis profiteren.

Vanochtend ontrolden activisten een spandoek aan een benzinestation van TotalEnergies in centrum Brussel. Met de actie willen ze wijzen op de buitensporige winsten van TotalEnergies in een periode van exploderende energiefacturen voor Belgische gezinnen. De actievoerders waarschuwen de multinational voor wat hen te wachten staat. De Code Rood coalitie bereidt zich namelijk voor op een grootschalige blokkade op 8 en 9 oktober van belangrijke infrastructuur van TotalEnergies in België. Honderden mensen schreven zich al in voor infosessies of trainingen en bereiden zich voor op deze massale actie van burgerlijke ongehoorzaamheid. Ze zijn vastbesloten het tijdperk van fossiele brandstoffen te beëindigen en eisen een sociaal rechtvaardige transitie.

Onze afhankelijkheid van Russisch gas, de energiecrisis of de klimaatverstoring: MO*ontwikkelaar Jonas van der Slycken ziet ontelbare redenen om ons gebruik van fossiele brandstoffen aan banden te leggen. Maar hoe zou een doortastend beleid dat ook nog eens sociaal en rechtvaardig is er kunnen uitzien? ‘De gebruikelijke politiek, die veelal bestaat uit het blussen van brandjes, kunnen we ons steeds minder veroorloven.’

“De droogste zomer van de afgelopen 500 jaar. Het valt niet meer te ontkennen: de klimaatcrisis gaat een versnelling hoger”. Daarom slaan 15 burgerbewegingen alarm. Met CODE ROOD/CODE ROUGE verhogen ze de druk op de fossiele industrie en de overheid om de transitie naar een duurzame industrie te versnellen, te beginnen met de actie #StopTotal.

"Dit leiderschap is een welkome stimulans voor positieve verandering in Peru en in de regio in de richting van een rechtvaardige energietransitie weg van fossiele brandstoffen."

Sri Lanka zit in diepe crisis. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen heeft het land tot aan het faillissement gebracht, maar geld om over te schakelen op duurzame energie is er niet. “Er is hier zon en wind genoeg, maar corruptie zet een rem op alles”, zegt Lien Wysmans die een backpackershotel aan de oostkust uitbaat.

Hoe moet er snel en diepgaand gewerkt moet worden aan de energietransitie, de overgang naar een wereld zonder fossiele brandstoffen, in een land dat afhankelijk is van steenkool? Voor antwoorden op die vraag reisde MO*journalist Gie Goris naar de Indiase deelstaat Jharkhand. ‘Rechtvaardigheid is een leeg begrip als je het plaatst binnen de huidige steenkooleconomie.’

Energiebesparende renovaties kunnen helpen om de klimaatverandering te beteugelen, om Europa te verlossen van Russische fossiele brandstoffen én om geld te besparen. Waarom wordt energie-efficiëntie in woningen dan niet serieuzer genomen?

De Oekraïnecrisis en de alarmberichten over de klimaatverandering drukken ons met de neus op de feiten: ook de Vlaamse industrie moet zijn afhankelijkheid van fossiele brandstoffen afbouwen en overschakelen op hernieuwbare energie, vindt Jeroen Fonteyn van Bond Beter Leefmilieu.

Overheden wereldwijd hebben “historische kans voor een herstel op basis van groene energie” gemist. De groei van hernieuwbare energie stagneerde door een stijging van subsidies voor fossiele brandstoffen, blijkt uit een rapport van de invloedrijke denktank REN 21.

Weinig mensen zullen er ooit van hebben gehoord, maar het Energy Charter Treaty (ECT) is een groot obstakel voor de aanpak van klimaatverandering. Het verdrag biedt energiemultinationals de mogelijkheid overheden aan te klagen als deze beleid invoeren dat hun winsten beperkt. De fossiele industrie maakt dankbaar gebruik van deze mogelijkheid en jagen met miljardenclaims de kosten van de energietransitie verder omhoog.

Dat Europa iets moet doen om af te geraken van Russisch gas, is niet nieuw. Maar willen we onafhankelijk worden van Russische fossiele brandstoffen, enkel om ze te vervangen door Amerikaanse LNG, Saudische olie en Duitse bruinkool?, vraagt onderzoeker Mathieu Blondeel zich af. En wat met ontwikkelingslanden die niet kunnen concurreren met de Europese prijzen? ‘De EU riskeert ermee om niet-westerse ontwikkelingslanden verder te vervreemden.’

De federale regering besliste vannacht om de hoge energieprijzen op korte termijn te drukken via een accijnsverlaging voor benzine en diesel, een BTW-verlaging voor aardgas en een stookoliecheque. De tarieven voor het spoor worden bevroren. “De voorgestelde maatregelen zijn slechts kleine pleisters op een grote wonde. De federale regering moet nu snel met structureel klimaatbeleid op de proppen komen om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen”, zegt Yelter Bollen, klimaatexpert bij Bond Beter Leefmilieu.

Nieuwe EU-regels voor investeringen in hernieuwbare energie spelen ook in de kaart van zogenaamde “blauwe waterstof”, waarschuwen experten. Ze wordt geproduceerd op basis van aardgas en kan mogelijk meer vervuilend zijn dan de fossiele brandstoffen die ze moet vervangen.

De methaanuitstoot van de olie-, gas- en steenkoolsector ligt 70 procent hoger dan de officiële cijfers doen vermoeden. Uit de laatste cijfers van het Internationaal Energieagentschap blijkt bovendien dat de uitstoot van het krachtige broeikasgas weer stijgt.

Eén op de twee gezinnen in België heeft een 'groen' elektriciteitscontract. Bij amper 1% van die contracten gaat het over daadwerkelijk 100% hernieuwbare stroom, blijkt uit een analyse door Greenpeace.

Investeringen in duurzame energie leveren meer banen op dan geld pompen in fossiele brandstoffen. Ze zijn daarom beter geschikt om economieën uit het slop te trekken na de coronacrisis. Dat blijkt uit een rapport van het World Resources Institute, dat deze week verscheen.

'We horen vaak dat er geen alternatief is voor de nieuwe gascentrales', schrijft Gert-Jan Vanaken van de actiegroep Tegengas. 'Bevoorradingszekerheid is het codewoord. Maar bevoorradingszekerheid voor wie? En voor wat?'

Het huidige energiedebat is op enkele uitzonderingen na beperkt tot een enge opvatting over bevoorradingszekerheid, schrijft ontwikkelingsexpert Jonas Van der Slycken. Het is een gemiste kans om het over andere heikele en onderbelichte onderwerpen te hebben die nodig zijn voor een rechtvaardige klimaattransitie.