Justice & Paix

Wat hadden de wereldleiders weer beloofd in 2015 in de Franse hoofdstad? Ze zouden de opwarming van de aarde veroorzaakt door onze uitstoot van broeikasgassen beperken. Tot twee graden en liefst tot anderhalve graad. Daarvoor moesten ze doortastende én rechtvaardige maatregelen nemen. Ze hebben dat niet gedaan. Dat zien we op onze tv-schermen. De bosbranden, overstromingen en hittegolven worden talrijker en heviger. Met veel menselijke slachtoffers en schade voor alle leven op de planeet.

David Van Reybrouck is archeoloog, filosoof, schrijver en sinds februari, de eerste Denker der Nederlanden. Dat is een breuk met zijn zeven voorgangers. Zij waren allemaal Denker des Vaderlands, een wat oubollig begrip en Nederlands initiatief. Van Reybrouck ziet zichzelf liever als Vérdenker der Nederlanden. Vérdenken is naar het heden kijken vanuit het verre verleden en vanuit de verre toekomst. In zijn zeer lezenswaardig essay ligt het accent op de moderne ongeveer 400 jaar oude diplomatie die faalt bij het oplossen van de klimaatcrisis. Er is een andere aanpak nodig.

Belgische kinderen die geboren zijn in 2020, zullen in de loop van hun leven 6 keer meer extreme hittegolven meemaken dan hun landgenoten uit het geboortejaar 1960. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de VUB. Wereldwijd zijn vooral de 20 procent armste kinderen het kwetsbaarst. Meer klimaatambitie kan de tol van die opwarming voor de jongere generaties wel milderen.

Hoe bouwen we aan een veerkrachtige samenleving, die ecologisch en sociaal sterk staat? Cultuurcentra, bibliotheken en middenveld organisaties verenigden zich rond die vraag. Ze vroegen een aantal kunstenaars om een brief, lied of gedicht te schrijven met een dringende oproep aan the powers that be om werk te maken van een doordacht en vooral doortastend klimaatbeleid.

Anuna De Wever werd bekend als initiatiefneemster van de scholierenactie “Spijbelen voor het klimaat” en de jongerenklimaatmarsen in 2019 en als woordvoerster van “Youth for Climate”. Daarmee volgde ze samen met Kyra Gantois en de Waalse Adelaïde Charlier het voorbeeld van de internationale bewegingen “School Strikes 4 Climate” en “Fridays for Future”, in gang gezet door de Zweedse activiste Greta Thunberg.

Anuna De Wever werd bekend als initiatiefneemster van de scholierenactie “Spijbelen voor het klimaat” en de jongerenklimaatmarsen in 2019 en als woordvoerster van “Youth for Climate”. Daarmee volgde ze samen met Kyra Gantois en de Waalse Adelaïde Charlier het voorbeeld van de internationale bewegingen “School Strikes 4 Climate” en “Fridays for Future”, in gang gezet door de Zweedse activiste Greta Thunberg.

Om de tiende verjaardag van het klimaat­akkoord van Parijs (° 2015) te “vieren” bedacht Groot­ouders voor het Klimaat de campagne Klimaat­samen­spraak: “klimaat” omdat de klimaat­crisis een majeure bedreiging is voor het welzijn van onze nakome­lingen; “spraak” omdat er, hoewel (bijna) iedereen het probleem erkent, veel te weinig over gesproken wordt, en “samen” omdat we dat samen willen doen, in de eerste plaats met de senioren. We reiken daartoe de hand naar andere geledingen van onze samen­leving: ouderen­verenigingen, maar ook andere sociale organisaties en het brede middenveld.

Een van ‘s werelds grootste herverzekeraars berekende dat natuurrampen in 2024 wereldwijd voor 310 miljard schade hebben aangericht. Daarmee komt 2024 in het lijstje van jaren waarin natuurrampen de grootste schade veroorzaakten. Op het moment dat deze jaarcijfers gepubliceerd werden, bestreden brandweerkorpsen in Los Angeles met man en macht branden die grote gebieden rondom de metropool in de as legden. De ontembaarheid van het vuur werd veroorzaakt door de combinatie van een maandenlange droogte en sterke seizoenswinden. De klimaatverandering doet economische en sociale risico’s stijgen. En de modellen die verzekeringsmaatschappijen gebruiken om die risico’s vooraf in te schatten, blijken niet opgewassen tegen de onvoorspelbaarheid van de effecten van de klimaatcrisis. Een Amerikaanse krant vatte de situatie onverbloemd samen als: “De wereld wordt onverzekerbaar.”

De Klimaatcoalitie reageert scherp op het federale regeerakkoord. Met het afgesproken beleid zal België zijn Europese doelstellingen niet halen, geen uitvoering geven aan de veroordeling in de Klimaatzaak, en geen koers zetten naar klimaatneutraliteit zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs. Tegelijkertijd worden de meest kwetsbaren het hardst getroffen, en zal Arizona besparen op internationale solidariteit. Dat is onrechtvaardig.

PFAS zijn overal, maar nergens zo geconcentreerd als in onze regio. Ze vervuilen lucht, water en bodem en stapelen zich permanent op in ons lichaam. Dat ze een gevaar vormen voor onze gezondheid en milieu staat vast, maar toch worden ze nog volop gebruikt in consumentenproducten en industrie. Elke dag zonder verbod, maakt de de oplossingen zwaarder en duurder. 39 mutualiteiten, milieuorganisaties en burgerverenigingen vragen daarom de overheid: grijp vandaag in, en voorkom verdere schade.

Volgens de Wereldbank kwam er bij de wereldwijde olieproductie vorig jaar bijna 150 miljard kubieke meter methaangas vrij, omgerekend zo’n 500 miljoen ton CO2-equivalent. Dat is volgens het IEA ongeveer 1,3% van de mondiale uitstoot van broeikasgasuitstoot door winning en verbranding van fossiele brandstoffen. Hiermee kan heel Afrika ten zuiden van de Sahara van energie worden voorzien. Methaan dat vrijkomt bij winning van olie, al dan niet uit schalielagen, wordt immers meestal afgefakkeld (flaring) als het niet economisch rendabel is om het op te slaan en voor energieopwekking te verbranden. Het Internationale Energieagentschap stelt dat de methaanuitstoot van de oliesector wellicht met 70% onderschat wordt. Ook bij de productie en het transport van aardgas uit gasbellen, ontsnappen er aanzienlijke hoeveelheden methaan. Steenkoolmijnen lekken eveneens grote hoeveelheden methaan, waarbij de diepste mijnen het meest methaan vrijgeven. Ook nadat ze gesloten zijn, kunnen ze verder methaan lekken.

In deze record minnende wereld kon de mensheid het voorbije anderhalf jaar heel wat records op zijn palmares schrijven: de warmste dag ooit gemeten, de warmste week, de heetste zomer, de hoogste zeewatertemperatuur, het natste jaar in België, het dodelijkste orkaanseizoen in Amerika, … Het was ook het eerste jaar waarin we door de barrière van 1,5 graad opwarming braken en we blijken met 2024 nu ook onderweg naar een nieuw warmste jaar ooit, … Terwijl al deze fenomenen en de gevolgen ervan het leven van miljoenen mensen op zijn kop zetten of zelfs ontnemen, blijven politici milieu-onvriendelijke, biodiversiteit bedreigende, droogte- en hittebestendigende … keuzes en beslissingen nemen. Een steeds grotere groep van de bevolking is gefrustreerd en geëmotioneerd over hoe politici klimaatverandering telkens weer negeren.

Op 9 oktober organiseerde de KlimaatCoalitie een flashmob in Brussel. Op initiatief van 11.11.11/CNCD, Greenpeace en Amnesty International kwam een groep activisten van verschillende Vlaamse, Waalse en Brusselse organisaties (waaronder Grootouders voor het Klimaat en Grand-parents pour le Climat) ‘s ochtends samen op het Sint-Katelijneplein. Gewapend met aftrekkers, emmers en dweilen stapten ze het water in, om het klimaatbeleid van de Belgische overheid aan te klagen: massale investeringen in fossiele brandstoffen en karige investeringen in duurzame energie en de klimaattransitie, betekent dweilen met de kraan open! De klimaatactivisten eisen dat de geldkraan voor fossiele brandstof wordt toegedraaid, en dat in plaats daarvan de duurzame transitie wordt gefinancierd.

Nieuwe technieken en innovatieve technologieën maken het mogelijk het verhaal van het leven op aarde, in ongekend detail, te ontrafelen. Dat leven is heel robuust en uitstekend aangepast aan het steeds weer veranderende klimaat en milieu. Het CO2-gehalte in de atmosfeer is al een half miljard jaar de belangrijkste veroorzaker van klimaatverandering, terwijl andere geologische of kosmische processen voor vijf massa-uitstervingen hebben gezorgd, die het leven op de aarde steeds heeft overleefd. Sinds de Britse industriële revolutie zorgen wij voor een unieke en gevaarlijke uitzondering. Beeld boven: het zeeleven 450 miljoen jaar geleden toen er nog geen leven op het land was (links) en het begin van de grootste uitstervingsgolf ooit, 251 miljoen jaar geleden, door grootschalige vulkanische erupties.

In dit verkiezingsjaar zet Grootouders voor het klimaat alle zeilen bij. Hier proberen we het overzicht te houden.

Een jaar geleden lanceerde de Belgische overheid een succesrijke staatsbon. De banken zagen miljarden wegvloeien. Ze terughalen is nu de boodschap, terwijl de staat opnieuw wil scoren. Maar waarvoor wordt dat geld gebruikt? Frans De Clerck, ambassadeur van Grootouders voor het Klimaat en trekker van de GvK-campagne onzecenten, klaagt aan dat zowel de staat als de meeste banken te weinig openheid geven over het duurzaamheidsgehalte van hun investeringen en kredietverlening.

Terwijl de formateurs uitrustten in hun pauzeweek, maakte de klimaatcrisis het leven zoals we het vroeger kenden steeds meer onmogelijk. Middenveldorganisaties, wetenschappers en burgers roepen de Vlaamse en federale onderhandelaars op om ambitieus klimaat- en natuurbeleid centraal op te nemen in de regeringsnota. Want de klimaatopwarming is in een stroomversnelling geraakt, met alle rampzalige gevolgen vandien.

Ter gelegenheid van de Global Climate Strike roepen Youth for Climate, Rise for Climate, Grootouders voor het Klimaat politieke leiders op om sociaal-rechtvaardige klimaatmaatregelen te nemen. De wereldwijde klimaatstakingen, in 2019 gelanceerd door Fridays For Future op initiatief van Greta Thunberg, brengen jongeren, burgers en organisaties van over de hele wereld samen om zich te verzetten tegen de vernietiging van het klimaat en ecosystemen.

Het Olympisch vuur, een symbool van hoop, vertrok op 16 april 2024. De priesteressen van Hera staken de olympische fakkel aan met een vuurpot. De fakkel zal door lopers naar Parijs worden gebracht.

Grootouders voor het Klimaat overhandigen ‘olifant in de kamer’ aan de onderhandelaars van de Vlaamse regering om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis

Op vrijdag 31 mei verzamelden Vlaamse Grootouders voor het Klimaat (GvK) en Franstalige Grands-Parents pour le Climat (GPC) onder eigen vlag, wimpel en spandoek én onder die van de European Grandparents for Climate (EGC) voor het Europees Parlement in Brussel. Tegelijk kwamen in andere Europese steden leden van EGC op straat. Grootouderverenigingen in Nederland, Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland, Denemarken, Zweden en Finland betoogden voor hun parlement met hún whistle blowing moment. Het werd een succesvolle eerste gezamenlijke actie van de Europese koepelorganisatie.

Donderdag 21 maart had in Brussel een top over kernenergie plaats, georganiseerd door premier De Croo en het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). Kernenergie is een erg controversieel onderwerp en dat was die donderdag ook duidelijk.

De eerste klimaatzaak tegen een multinational in ons land is een feit. Ze heet ‘The Farmer Case’ omdat agroecologische boer Hugues Falys de dupe is van de klimaatcrisis waarvoor hij zelf geen verantwoordelijkheid draagt.

Even recapituleren. Op zondag 7 jan 2024 kreeg Ineos – na een verrassend positief advies van ANB – zijn huidige vergunning van de Vlaamse Regering. De vorige was onderuit gehaald op grond van de beroepsprocedure die de provincie Noord-Brabant had aangespannen. VlaReg werd toen door de Raad voor Vergunningenbetwistingen op de vingers getikt voor haar lossepolswerk aangaande de verwachte stikstofdepositie van Project One voorbij de Nederlandse grens. En al stond het in de sterren geschreven dat zowel de provincie Noord-Brabant als de provincie Zeeland opnieuw beroep zouden aantekenen en dat ook Client Earth opnieuw met een beroep ten gronde zou komen, toch startte Ineos op 8 januari full speed de constructiewerken in Lillo. Evident met de bedoeling om de weg van de voldongen feiten te kiezen en om de beroepsprocedures in snelheid te pakken. Mocht er een kink in de kabel komen, dan was er altijd nog de overheidswaarborg van een half miljard, waarvan overigens al 250 miljoen zijn geactiveerd. Poker à la Ratcliffe

Die Grootouders waren ronduit inspirerend voor ons allen vandaag!” Mooier kon het niet zijn, dit ferme compliment op X de avond van 3 december! Dat kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen. Met drie trekkers van formaat – Jan Stel, Dirk Van der Roost en sinterklaas himself – én onder de ogen van de kersverse European Grandparents for Climate moesten we er wel staan! Dat deden we. Vanzelfsprekend!

abs_empty

Heel veel jongeren zijn uitermate bezorgd over de klimaatverandering en willen dat het onderwijs hier meer aandacht aan besteedt. Burgerbeweging Grootouders voor het Klimaat ondersteunt de verzuchting van de jongeren met een open brief aan alle scholen. ‘Toon uw inzet voor hun toekomst.’

Volgens de Scientists for Global Responsibility, een Britse organisatie die wil dat wetenschap vooral zou bijdragen aan vrede, sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid, zullen de door een kernaanval veroorzaakte megabranden gedurende minstens zeven tot tien jaar wereldwijd zware ontwrichtingen van het weer veroorzaken. Stedelijke en industriële doelwitten bevatten immers veel brandbaar materiaal, zoals asfalt, kunststoffen en fossiele brandstoffenvoorraden. Een of meerdere nucleaire vuurballen zouden enorme hoeveelheden roetdeeltjes afkomstig van brandende steden tot hoog in de stratosfeer stuwen. Op een hoogte van 10.000 meter en meer zouden deze partikels het inkomende zonlicht grotendeels reflecteren en een wereldwijde afkoeling van de gemiddelde temperatuur veroorzaken.

Afspraak zondag 3 december, vanaf 13u, station Brussel Noord

Op 14 september 2023 is in het Brusselse Justitiepaleis de beroepsprocedure van de Klimaatzaak van start gegaan, met 60.000 eisers de grootste rechtszaak in de gerechtelijke geschiedenis van België – en zelfs de grootste klimaatzaak wereldwijd. De zittingen – telkens op donderdag en vrijdag – duurden acht dagen over een periode van vier weken. De pleidooien liepen tot 6 oktober 2023. We publiceerden op onze website de updates die David Van Reybrouck vanuit de rechtszaal maakte, hieronder het vierde en laatste verslag.

Op 14 september 2023 is in het Brusselse Justitiepaleis de beroepsprocedure van de Klimaatzaak van start gegaan, met 60.000 eisers de grootste rechtszaak in de gerechtelijke geschiedenis van België – en zelfs de grootste klimaatzaak wereldwijd. De zittingen – telkens op donderdag en vrijdag – zullen acht dagen duren over een periode van vier weken. De pleidooien lopen tot 6 oktober 2023. We publiceren hier de updates die David Van Reybrouck vanuit de rechtszaal maakt, hieronder het tweede verslag van David Van Reybrouck.

In de week van 18 tot 23 september zoeken we met de Grootouders tekenen van hoop in de klimaatcrisis. Elke dag in een andere provincie. Elke dag een boeiend programma, gecoördineerd door de lokale GvK-afdeling.

Vorige maand publiceerden de University of Maryland en de Global Forest Watch, GWP, een overzicht van het verlies aan bos in de afgelopen twintig jaar. De GWP is een initiatief van het World Resources Institute. Het instituut is gevestigd in Washington DC en heeft een bijzonder gedetailleerde en informatieve website. U vindt hem hier. Het overzicht berust op de jaarlijkse gegevens over het bosverlies door brand die door de Universiteit van Maryland worden verzameld en geanalyseerd. De analyses berusten op Landsat-satellietbeelden.

Op 20 juli gaf de Raad voor Vergunningenbetwistingen de Vlaamse Regering een ferme veeg uit de pan omdat ze ‘routinematig en achteloos’ had besloten dat Ineos Project One geen significante milieueffecten door extra stikstofdepositie zou veroorzaken. Niet over de grens en niet bij ons. Natuurlijk had Ineos in zijn vergunningsdossier voorzichtig toegegeven dat er een streepje stikstofdepositie zou zijn, maar de toename zou verwaarloosbaar klein zijn, te klein om ze in rekening te brengen. De framing van Ineos Project One als state of the art paradepaard ging er bij de Vlaamse Regering hoe dan ook in als zoete koek

Je zou het bijna worden als je de ontwikkelingen in vooral het kneuterige Vlaamse en het Belgische politieke landschap vergelijkt wat er in de echte wereld om ons heen aan het gebeuren is. Overal worden de warmterecords bijna dagelijks gebroken, behalve in het mooie Vlaamse land dan. Daar hebben we nog geluk. Ondanks dat dit jaar het warmste jaar ooit zal worden, zijn de weergoden ons gunstig gezind. Maar onze klimaatcrisis ontkennende politici breken voortdurend alle records door hun onverantwoordelijk gedrag en een volstrekt gebrek aan zorg voor de toekomstige generaties.

Met zo’n 2.500 waren ze, de deelnemers aan de Beyond Growth Conferentie in het Europees Parlement, en tel daarbij nog eens bijna het dubbele aantal deelnemers online. Hiermee was de conferentie het grootste evenement ooit over ‘de groei voorbij’, en zelfs het grootste evenement ooit in het Europees Parlement. Het initiatief lag bij een groep van 20 parlementsleden uit 5 grote fracties, met Philippe Lamberts (Ecolo) als stuwende kracht.

Seizoensvoorspellingen zijn al maanden voor de zomer een signaal van wat ons te wachten staat. Tussen maart en mei bleek met toenemende waarschijnlijkheid, dat we een bovennormaal warme zomer zullen krijgen.

In deze bijdrage bekijken we de onderlinge relaties tussen oorlog, milieu en klimaat. Dit artikel wil niet de indruk wekken dat broeikasgassen of milieuschade het hoofdprobleem zijn bij oorlog. De bekommernis om het leven, het welzijn en de gezondheid van de burgers blijven voorop staan. Maar in het huidig perspectief van toenemende bezorgdheid over het klimaat is het goed om ook daarin de rol van militaire operaties, wapens en oorlogsschade onder de loep te nemen. En dan blijkt dat er causale verbanden bestaan in beide richtingen, die belangrijk zijn in het globale beeld en in de preventie.

Dit najaar, vanaf 14 september tot 6 oktober, is de klimaatzaak geagendeerd in het Brusselse hof van beroep. Wat werd alweer geoordeeld in eerste aanleg? Waarom ging men in beroep en waarop is dit gebaseerd? Welke zou de impact kunnen zijn van een positieve uitspraak?

De Vlaamse en de Franstalige Grootouders voor het klimaat en NGO's in België, Frankrijk en Portugal hebben actie gevoerd bij hun centrale banken.