Les Soulèvements de la Terre

Wat hadden de wereldleiders weer beloofd in 2015 in de Franse hoofdstad? Ze zouden de opwarming van de aarde veroorzaakt door onze uitstoot van broeikasgassen beperken. Tot twee graden en liefst tot anderhalve graad. Daarvoor moesten ze doortastende én rechtvaardige maatregelen nemen. Ze hebben dat niet gedaan. Dat zien we op onze tv-schermen. De bosbranden, overstromingen en hittegolven worden talrijker en heviger. Met veel menselijke slachtoffers en schade voor alle leven op de planeet.

Jules Vertriest (30) is de eerste arts die in opdracht van het Vlaams Departement Zorg is aangesteld om zich bezig te houden met de gezondheidseffecten van de klimaatverandering in Vlaanderen. Na een kurkdroge lente kreeg de kersverse klimaatarts er bij het begin van de zomer al meteen een eerste hittegolf bovenop. ‘Laat hitte, droogte en UV-schade nu net de grootste gezondheidsrisico’s zijn die de klimaatverandering met zich meebrengt, maar er zijn oplossingen en het is mijn taak om die naar voren te schuiven.’

Het idee van het ‘militair-industrieel complex’, bedacht door Eisenhower in zijn afscheidsrede in 1961, was bedoeld als een waarschuwing voor de ongecontroleerde macht van wapenfabrikanten en hun invloed op het buitenlands beleid. Vandaag de dag is dat complex gemuteerd. Het beschrijft niet langer alleen de innige relatie tussen wapenfabrikanten en politici. Het omvat nu ook een andere machtige, planeetvernietigende industrie: fossiele brandstoffen.

In landen waar de gemiddelde temperatuur snel stijgt, krijgen steeds meer vrouwen te maken met kanker. Dat blijkt uit metingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Voor elke graad Celsius temperatuurstijging neemt het aantal kankergevallen onder vrouwen toe en blijkt de ziekte dodelijker. Kunnen we van een direct verband spreken?

“Scholen dagenlang gesloten wegens hittegolf”? In de grote treinstations van het land kon je gisteren de voorpagina’s van de kranten van morgen lezen.

Hittegolven, droogtes en bosbranden zullen niet alleen vaker voorkomen, maar ook steeds meer op hetzelfde moment. Dit blijkt uit een nieuwe studie waar de Vrije Universiteit Brussel heeft aan meegewerkt.

Rampen hebben in het voorbije decennium 264,8 miljoen mensen op de vlucht gedwongen in 210 landen en gebieden. Stormen en overstromingen zijn veruit de belangrijkste oorzaak, goed voor 89% van de gedwongen verplaatsingen.

Als we willen dat iedereen zich kan aanpassen aan klimaatverandering, zijn technische ‘ingenieursoplossingen’ alleen niet voldoende. Daarvoor is ook een sterke sociale infrastructuur nodig. Juist nu de overheid het maatschappelijke middenveld onder druk zet, verschijnt er een studie van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) die hier dieper op ingaat.

De wereld dreigt veel meer gletsjers te verliezen door de klimaatopwarming dan tot nu toe werd aangenomen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek dat de gevolgen van die opwarming op een langere termijn bekijkt. Dat zal onder andere gevolgen hebben voor de drinkwatervoorziening en de stijging van de zeespiegel. Maar met gericht klimaatbeleid kan het verlies nog ingeperkt worden, benadrukken de wetenschappers.

De Europese Unie zal tegen 2030 54 procent minder broeikasgassen uitstoten, vergeleken met 1990, en komt zo net uit onder de doelstelling van 55 procent. Dat heeft de Europese Commissie berekend op basis van de klimaatplannen van de meeste lidstaten.

Carbon Capture and Storage (CCS), het afvangen en opslaan van CO2, wordt voorgesteld als een belangrijke stap in het vergroenen van de industrie. Volgens critici belooft de technologie echter veel meer dan die eigenlijk kan geven, terwijl de kosten ervan veel hoger liggen. Door te hard in te zetten op CCS dreigen we de boot te missen om onze samenleving duurzaam te hervormen.

Alle wijngebieden ter wereld zijn getroffen door de klimaatverandering, blijkt uit een studie door de Universiteit van British Columbia. Maar de impact is sterk verschillend en Europa zit in het oog van de storm.

Deze eeuw ging er nog nooit zo veel bos verloren als vorig jaar. Bosbranden die aangevuurd worden door de toegenomen droogte en hitte, zijn daar de belangrijkste oorzaak van. Dat is nieuw, want tot vorig jaar was de landbouw de belangrijkste oorzaak van wereldwijde ontbossing. "We staan voor een keerpunt", zegt professor Bosecologie Bart Muys.

Vlaanderen heeft sinds kort zijn eerste klimaatarts. Jules Vertriest zal zich buigen over de gezondheidsproblemen die de klimaatverandering met zich meebrengt, zoals beroerten, pollenallergieën en tropische ziekten. Maar de klimaatarts pleit ook voor meer groen, schaduw en water in het straatbeeld.

Migratie is niet het probleem, het is de oplossing. Dat is de stelling van milieujournaliste Gaia Vinci in haar boek ‘De eeuw van de nomade – Hoe we de klimaatramp kunnen overleven’. Rik Pinxten las het: “Als recensent voel ik me ongelukkig omdat ik slechts heel summier kan aangeven dat dit een heel belangrijk, want een zeer nuttig, boek is”.

De opwarming van de aarde doet meer dan ijskappen smelten. Wetenschappers waarschuwen: we staan aan de vooravond van een wereldwijde opmars van dodelijke schimmelinfecties.

Na een succesvolle Klimaatzaak waarin de rechtbank oordeelde dat België haar uitstoot aanzienlijk moet verlagen is het tijd voor een nieuw hoofdstuk in de klimaatrechtspraak: hoe gaan we ons aan de gevolgen van de klimaatverandering aanpassen? In Brussel ging vorige week de eerste Belgische klimaatadaptatierechtszaak van start. Doctoraatsstudente milieurecht Matilde Meertens legt uit waarover dit gaat.

Afrika krijgt de volle kracht van de klimaatverandering over zich heen, en dat bedreigt ‘elk aspect van de sociaaleconomische ontwikkeling’. Dat zegt de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in een nieuw rapport.

Warmere temperaturen bedreigen meer dan de helft van de gebieden waar bananen groeien. Wordt het meest favoriete fruit ter wereld binnenkort een zeldzaamheid?

David Van Reybrouck is archeoloog, filosoof, schrijver en sinds februari, de eerste Denker der Nederlanden. Dat is een breuk met zijn zeven voorgangers. Zij waren allemaal Denker des Vaderlands, een wat oubollig begrip en Nederlands initiatief. Van Reybrouck ziet zichzelf liever als Vérdenker der Nederlanden. Vérdenken is naar het heden kijken vanuit het verre verleden en vanuit de verre toekomst. In zijn zeer lezenswaardig essay ligt het accent op de moderne ongeveer 400 jaar oude diplomatie die faalt bij het oplossen van de klimaatcrisis. Er is een andere aanpak nodig.