Veille 2.1

De Vlaamse en de Franstalige Grootouders voor het klimaat en NGO’s in België, Frankrijk en Portugal hebben actie gevoerd bij hun centrale banken. Het doel: lagere rentetarieven verkrijgen voor energierenovatieleningen (1). Renovatie is essentieel om de energie-efficiëntie van gebouwen te verbeteren en de bevolking te beschermen tegen extreme weersomstandigheden en stijgende energieprijzen (2). Nu de recente door de Europese Centrale Bank (ECB) doorgevoerde renteverhogingen investeringen in renovatie duurder maken, roepen activisten en NGO’s de Europese centrale banken op om een mechanisme voor groene leningen op te zetten om renovatieprojecten te ondersteunen.

De energiecrisis is een complex weefwerk van oorlog, politieke keuzes en economische dynamieken. De meeste aandacht gaat – terecht – naar de ontploffende prijzen en de sociale gevolgen daarvan. Opvallend minder aandacht gaat naar het eigenaarschap van de energiebedrijven. Nochtans geloven sommigen dat de prijzen pas onder controle gebracht kunnen worden als de aandeelhouders van gedaante en dus ook van logica veranderen. Een gesprek tussen Nick Meynen en, zoals altijd, onze host Tjhoi Ng Sauw.

Volgens Maarten Boudry zijn klimaatactivisten een grotere bedreiging voor onze planeet dan klimaatontkenners. Om dat te staven maakt hij gebruik van zogenaamde ecomodernistische oplossingen, die in feite hopeloos ouderwets zijn: kerncentrales en CO2-taks. Zijn vooruitgangsoptimisme eindigt waar kritiek op het kapitalisme begint.

De hausse in elektriciteitsprijzen op de Europese kortetermijnmarkt heeft de terugverdientijd van wind- en zonneprojecten op sommige plaatsen teruggebracht tot een jaar. Daardoor zit de sector volgens analist Rystad op schema om dit jaar voor de eerste keer meer investeringen aan te trekken dan olie en gas.

Als we de maatregelen overschouwen die de regeringen nemen tegen de energiecrisis, dan zie je duidelijk een rode draad: de vrije markt blijft onaantastbaar. Men blijft erin geloven alsof het een natuurwet is. Maar bij de huidige werking van de energiemarkt is die logica ver te zoeken. Het kan en moet anders.

Het is belangrijk dat we vragen blijven stellen die wat dieper gaan dan de oppervlakte. Zo zou er in het energiedebat eindelijk wat meer ruimte mogen komen voor vragen over wat nodig is, wat genoeg is en wat te veel is, vindt MO*columnist Jan Mertens. ‘Samen minder energie gebruiken is niet betuttelend, het is een vorm van vrijheid veroveren.’

Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, stelt voor om een plafond in te voeren voor de inkomsten van bedrijven die elektriciteit produceren met lage kosten en een solidariteitsbijdrage van bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken. De inkomsten uit deze onverwachte winsten zullen naar mensen en bedrijven gaan om hen te helpen met de recente stijging van de energieprijzen en om te investeren in hernieuwbare energiebronnen van eigen bodem. Oxfam EU wil een belasting op de overwinsten van alle bedrijven die van de crisis profiteren.

De doorstijgende energieprijzen bezorgen veel gezinnen enorme financiële kopzorgen. Steeds meer mensen dreigen snel in problemen te komen, laat het ACV weten in een persbericht. "De verschillende regeringen van ons land geven aan van de verlaging van de energiefactuur een topprioriteit te willen maken. Dat is alvast een positief signaal", meent het ABVV. "Schulden stapelen zich op en velen hebben geen idee hoe ze die gaan inlossen." Beide vakbonden vinden dat er snel veel meer moet gebeuren.

“Dat de hoge elektriciteitsprijzen een blijk van 'efficiënte economische aanpak' zouden zijn, is een loze bewering. Dit gaat om een hold-up op de bankrekeningen van de gebruikers.” Aviel Verbruggen geeft nadere uitleg bij de redenen waarom dit zo gebeurt en hoe het anders kan.

De voorbije maanden explodeerden de energieprijzen. Ook in ons land. Dat heeft grote budgettaire gevolgen voor de gezinnen. Toch wordt niet iedereen gelijk getroffen. Een studie van Mathias Somers voor denktank Minerva “Elektriciteitsverbruik in Vlaanderen. Wie verbruikt hoeveel?” onderzoekt de link tussen inkomen en verbruik. Daar vallen heel wat lessen uit te trekken, zowel naar financieel ondersteunend beleid naar koopkracht als voor een duurzaam energiebeleid. Allebei zaken met een hoge prioriteit in de samenleving.

Brazilië heeft een overvloed aan goedkope energie, maar tegen de tijd dat die de consument bereikt, zijn de prijzen torenhoog. Dit belemmert de sociale en economische ontwikkeling van het land, zeggen experts.

Engie wil dat de overheid -en dus de belastingbetaler- mee de kosten draagt voor de berging van extra nucleair afval. Compleet onaanvaardbaar, vinden Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en Inter Environnement Wallonie. Want wat krijgt de Belg in ruil voor die torenhoge kosten? De nucleaire verlenging draagt niet bij tot de bevoorradingszekerheid of lagere energieprijzen.

De federale regering besliste vannacht om de hoge energieprijzen op korte termijn te drukken via een accijnsverlaging voor benzine en diesel, een BTW-verlaging voor aardgas en een stookoliecheque. De tarieven voor het spoor worden bevroren. “De voorgestelde maatregelen zijn slechts kleine pleisters op een grote wonde. De federale regering moet nu snel met structureel klimaatbeleid op de proppen komen om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen”, zegt Yelter Bollen, klimaatexpert bij Bond Beter Leefmilieu.

Maandagnacht bereikte de federale regering een akkoord over maatregelen om de hoge gas-, elektriciteits- en brandstofprijzen te milderen. TreinTramBus, Fietsersbond en Netwerk Duurzame Mobiliteit (NDM) begrijpen heel goed het belang van begeleidende maatregelen om een tankbeurt voor gewone gezinnen en alleenstaanden enigszins betaalbaar te houden, zeker ook in het licht van de torenhoge energiefacturen. Dat de federale regering hiermee meteen de overgesubsidieerde salariswagens met tankkaart nog een dik pak geld bij toesteekt, vinden ze minder evident.