Veille 2.1

“100% plantaardig!”, “CO2-neutraal geproduceerd”, “Gecertificeerd voor duurzaamheid”… Klinkt goed, toch? Maar let op: wat bedrijven op hun verpakkingen en in hun marketinguitingen claimen, is niet altijd wat het lijkt. Greenwashing, oftewel het misleidend presenteren van producten of diensten als duurzaam, is helaas een wijdverspreid probleem.

De manier waarop de wereld voedsel produceert, moet helemaal op de schop. Dat is nodig om de klimaatcrisis tegen te gaan, de natuur te redden en meer mensen eten te kunnen geven, stelt een commissie van vooraanstaande wetenschappers en economen.

Burgerlijk ingenieur-architect en docent ruimtelijke ordening Peter Lacoere schreef ‘Van Groei naar Grens – Ruimteneutraliteit en bouwshift als doelstellingen van duurzaam landgebruik’. Rik Pinxten: “Lacoere brengt een complexe materie samen voor de geïnteresseerde politicus, ambtenaar en ook de geïnformeerde burger om bewust en onderbouwd tot een onafwendbaar beleid te komen dat natuur, landbouw en bewoning duurzaam en leefbaar samenbrengt.”.

India zit in een lastige spagaat: enerzijds zet het land grootscheeps in op schone energie, anderzijds blijft het hardnekkig vasthouden aan vervuilende steenkool. Hoe verzoen je de drang tot ontwikkeling met ambities om te verduurzamen?

De claims die Colgate-Palmolive maakt over de recyclebaarheid van de plastic verpakking van allesreiniger Ajax Limoen zijn misleidend. Dat bepaalt de Reclame Code Commissie, nadat rechtenstudenten van de Vrije Universiteit Amsterdam een klacht indienden tegen de misleidende reclame. Zij toonden aan dat de claims ‘’100% recyclebaar’’ en ‘’fles en dop recyclebaar’’ misleidend zijn. Het is de eerste zaak in Nederland die met succes stelt dat claims over de recyclebaarheid van plastic misleidend zijn. De uitspraak kan verstrekkende juridische gevolgen hebben omdat talloze andere bedrijven gebruikmaken van soortgelijke marketingclaims.

De energietransitie is ook een overgang naar duurzaamheid op alle vlakken. Of zo zou het moeten zijn, maar in Jordanië is dat geen zekerheid. ‘Hernieuwbare energie mag niet in handen zijn van een kleine groep van machtige mensen.’

Het stikstofakkoord richt zich hoofdzakelijk op de nefaste effecten op natuurgebieden van de uitstoot van de landbouw. Maar is er ook voldoende aandacht voor dierenwelzijn? MO* sprak met mensen op en naast het veld.

Wordt het derde keer goede keer voor het Vlaamse stikstofdecreet? MO* sprak de afgelopen maanden met mensen op en naast het veld, op zoek naar mogelijke oplossingen op lange termijn en financiële perspectieven voor een duurzamere sector.

Heel veel jongeren zijn uitermate bezorgd over de klimaatverandering en willen dat het onderwijs hier meer aandacht aan besteedt. Burgerbeweging Grootouders voor het Klimaat ondersteunt de verzuchting van de jongeren met een open brief aan alle scholen. ‘Toon uw inzet voor hun toekomst.’

De klimaatcrisis dreigt een derde van de vlasoogst teniet te doen. Dat meldt de Europese koepel voor vlas, linnen en hennep. Vlasboeren experimenteren met wintervlas om hittegolven te slim af te zijn.

Seizoensvoorspellingen zijn al maanden voor de zomer een signaal van wat ons te wachten staat. Tussen maart en mei bleek met toenemende waarschijnlijkheid, dat we een bovennormaal warme zomer zullen krijgen.

Vliegmaatschappijen misleiden hun klanten met claims rond “groen” of “duurzaam” vliegen, zeggen Testaankoop en 21 andere Europese consumentenorganisaties. Ze dienen samen met koepelorganisatie BEUC klacht in tegen 17 maatschappijen bij de Europese Commissie.

‘Vliegschaamte helpt ons duurzamer te reizen, maar enkel daarmee redden we het niet. We moeten niet meer reizen met de trein, maar minder reizen tout court’, schrijven vier onderzoekers van de universiteit van Castilië-La Mancha.

Rechts-populisten zetten de arbeidersklasse op tegen de middenklasse door die laatste als ‘culturele elite’ weg te zetten. Links-populisten doen aldus Robrecht Vanderbeeken nu hetzelfde, maar ze hebben het over de ‘groene elite’.

De Vlaamse regering heeft eindelijk knopen doorgehakt in het stikstofdossier. Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Dryade en West-Vlaamse Milieufederatie reageren tevreden dat het akkoord de druk van landbouw op natuur erkent. Positief zijn de extra middelen voor natuurherstel en de afbouw van de varkensstapel. Maar blind optimisme in technologische oplossingen pakt de grondoorzaak van het stikstofprobleem niet aan en blijft een risicovol toekomstpad voor landbouwers.

Wereldleiders tekenden na jaren onderhandelen een wereldwijd oceanenverdrag: een historische overwinning voor de natuur. Met dit verdrag kunnen grote delen van de oceanen straks beschermd worden als zeereservaat, na jaren van overbevissing, vervuiling en vernietiging.

Goudwinning is een van de meest destructieve industrieën ter wereld. Maar gelukkig kan de wereld gerust zonder, schrijft onderzoeker Stephen Lezak van de Universiteit van Cambridge.

Van designfestivals tot prestigieuze prijzen: vlas van eigen bodem is hot en happening. De sterke, vochtabsorberende vezel vraagt minder water om in linnen om te toveren dan katoen en we kweken het gewoon hier, in Vlaanderen. Maar betekent dat dan automatisch dat linnen duurzaam is?

Grootouders voor het Klimaat voert campagne om het spaargeld van 55-plussers in bank- en ver­zekerings­producten en in pensioenfondsen te bestemmen voor duurzame projecten om op die manier de klimaatcrisis aan te pakken. De cam­pagne richt zich tot de 55-plussers, de financiële sector en de overheid.

Dat financiële instellingen mee verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen, klimaatverandering en natuurvernietiging is bekend, schrijft MO*ontwikkelaar Wies Willems. Het is dan ook wraakroepend dat de sector erin slaagt om te ontsnappen aan nieuwe Europese duurzaamheidsregels.

Duurzaam beleggen is populairder dan ooit. Maar ondanks mooie praatjes en beloftes belegt de helft van Europa’s duurzaamste beleggingsfondsen nog altijd in kolenbedrijven, oliegiganten en andere vervuilers.

Ook de Rode Duivels gaan mee met hun tijd en de stijgende vraag naar duurzaamheid: hun WK-truitjes én supporterstruitjes zouden gemaakt zijn van oceaanplastic. Het klinkt mooi, maar in werkelijkheid is er weinig groen aan de ambities van producent Adidas, zo blijkt uit Duits onderzoek.

Na de klimaattop in Egypte staat er volgende maand al opnieuw een belangrijke milieutop op de agenda. Op de biodiversiteitstop in het Canadese Montreal moet de internationale gemeenschap het eens worden over een historisch akkoord rond natuur en biodiversiteit, dat zich kan meten met het Klimaatakkoord van Parijs.

Hoewel het Amazonewoud beduidend groter is, halen de tropische wouden in het Congobekken, in het hart van Afrika, vandaag meer CO2 uit de lucht. Dat lijkt goed nieuws, maar ook deze wouden zijn in sneltempo aan het verdwijnen. Verschillende landen, waaronder ook ons land, investeren in projecten om de bossen te beschermen. Toch hebben zulke projecten maar weinig kans op slagen als ze ook niet de snelgroeiende bevolking vooruithelpen.

Energiecrisis, klimaatcrisis, biodiversiteitscrisis... Plant snelgroeiende bomen op een akker en je slaat drie vliegen in één klap: het hout kan worden omgezet in benzine, de bomen vangen broeikasgassen en de bosjes vormen een thuis voor fauna en flora. Te mooi om duurzaam te zijn?

De organisatie die milieuvriendelijke houtproducten certificeert, FSC, gaat zijn label nu ook geven aan bedrijven die hout kappen. Die moeten dan wel alle bossen herstellen die ze tussen 1994 en 2020 hebben gekapt én de gemeenschappen vergoeden die schade hebben geleden door de ontbossing.

De EU profileert zich met haar Green Deal graag als wereldkampioen duurzaamheid en mensenrechten. Maar in de gesprekken over een internationaal verdrag dat de straffeloosheid van multinationals aan banden moet leggen, blijft ze al acht jaar aanmodderen. Die spreidstand wordt stilaan heel pijnlijk, schrijft MO*ontwikkelaar Wies Willems.

De voorbije maanden explodeerden de energieprijzen. Ook in ons land. Dat heeft grote budgettaire gevolgen voor de gezinnen. Toch wordt niet iedereen gelijk getroffen. Een studie van Mathias Somers voor denktank Minerva “Elektriciteitsverbruik in Vlaanderen. Wie verbruikt hoeveel?” onderzoekt de link tussen inkomen en verbruik. Daar vallen heel wat lessen uit te trekken, zowel naar financieel ondersteunend beleid naar koopkracht als voor een duurzaam energiebeleid. Allebei zaken met een hoge prioriteit in de samenleving.

Een groep van institutionele beleggers, met een gezamenlijke portefeuille van ongeveer 9600 miljard euro, gaat zijn invloed aanwenden om multinationals aan te sporen om duurzamer om te gaan met water.

Wat begon als een schoolstraf – op het land gaan werken-, werd voor Oegandees Edward Mukiibi zijn levensdoel. “Duurzame, lokale landbouw is de basis voor geluk en de oplossing tegen honger, werkloosheid en het verlies van biodiversiteit”, zegt de kersverse voorzitter van Slow Food International, actief in 160 landen.

Wanneer neoliberale partijen pleiten voor nationalisering van de kerncentrales, boer, pas op je ganzen! Aviel Verbruggen ziet geen heil in verderzetten van grootschalige energieproductie met kerncentrales, een model dat alleen om winsten voor de enkelen draait. De toekomst is voor de velen, duurzaam én kleinschalig.

Van smartphones en computers tot auto’s en zelfs huishoudapparaten. Je kunt het zo gek niet bedenken of er steekt een microchip in. Hoewel ze ons leven eenvoudiger maken, heeft de productie van chips heel wat gevolgen voor het klimaat. Tegelijk zijn onderzoekers druk doende om nieuwe technologie te ontwikkelen die ze duurzamer kunnen maken, en misschien zelfs biologisch afbreekbaar.

Na twee jaar coronacrisis belooft het een hete festivalzomer te worden. Besteden organisatoren ook genoeg aandacht aan duurzaamheid? En is het wel haalbaar om de voetafdruk van een massa-evenement tot nul te reduceren en dus circulair te zijn?

Om te kunnen garanderen dat iedereen op aarde genoeg te eten heeft, moeten de rijke landen driekwart mindervlees gaan eten , stelt Duits onderzoek. Het betekent ook: vlees eten in kleine hoeveelheden kan best duurzaam zijn, zeggen de wetenschappers.

Verander de wereld, niet alleen je garderobe. Dat is de boodschap van de Britse journaliste Tansy Hoskins, die een boek schreef over de staat van de schoenenindustrie. Spoiler alert: onze sneakers, pumps en pantoffels zijn nefast voor mens, dier én milieu. ‘We moeten niet wachten op een ramp in de schoenenindustrie om er aandacht aan te besteden.’

Om de voedselveiligheid op aarde te garanderen, moet de vleesconsumptie in rijke landen met driekwart dalen, stelt Duits onderzoek. Maar dat betekent ook dat vlees eten in kleine hoeveelheden best duurzaam kan zijn, zeggen de wetenschappers.

Milieuactivist en MO*columnist van de maand Thomas Goorden kaart een onpopulair feit aan: dat duurzaam consumeren niet zo’n effectieve manier is om de wereld te veranderen. Maar wat is dat dan wél? ‘Je elke dag vijf minuten bezighouden met een vervelend berichtje schrijven kan al stukken effectiever zijn dan krampachtig te proberen plasticvrij te leven.’

Is kernenergie weer in? Als het van de kernlobby afhangt wel. Ze ruikt een kans, nu de nucleaire wolf zich vermomd heeft in een schapenvacht van klimaatbekommernis. En wie is nu niet bekommerd om het klimaat? Maar achter de zogenaamde klimaatbekommernissen, schuilt een echt gevaar. Kernenergie helpt klimaatbeleid niet vooruit. Integendeel, ze ondergraaft het.

Toekomstverkenner en publiek spreker Stefaan Vandist is ervan overtuigd dat heel wat creatieve oplossingen voor een duurzame toekomst vandaag al bestaan. Alleen missen ze wat bekendheid. In zijn nieuwe boek Pretopia gidst hij je aan de hand van tientallen projecten doorheen toekomstbestendige voedselsystemen, mobiliteit, energie, materiaalgebruik en stadsontwikkeling. ‘Hier en nu moet het allemaal gebeuren, het zijn net deze jaren ’20 die cruciaal zijn om het tij te keren.’

De klimaatconferentie COP26 zit er weer op. Velen blijven vertwijfeld achter. Was het voldoende? Blijft het niet bij intenties? Ook in het onderwijs zit die twijfel en heerst onbehagen. In een open brief die op sociale media circuleert, vragen leerkrachten en professoren zich af wat te doen met de angst voor de toekomst van leerlingen en studenten. En of de Vlaamse regering en minister van Onderwijs Ben Weyts in het bijzonder daarover geen signaal kunnen geven. Liefst krachtiger dan wat Vlaanderen nu aan voorstellen heeft gedaan.

De Wellbeing Economy Alliance (WEAll) introduceerde vorige week de nieuwste versie van de Happy Planet Index (HPI). Die mondiale maatstaf voor duurzaam welzijn is een mooie inspiratiebron en motivatie voor de landen die deelnemen aan de VN-klimaattop in Glasgow die vandaag van start gaat. De Transformisten vzw (nieuwe naam voor Netwerk Bewust Verbruiken) is lid van de Wellbeing Economy Alliance en levert commentaar bij de HPI index.

Kunnen banken en verzekeraars een positieve rol spelen in de strijd tegen de klimaatverandering? ‘Zonder druk van geïnformeerde klanten en stemgerechtigden gaat de financiële wereld niet snel genoeg veranderen’, schrijft Koen De Vidts, bestuurder bij de coöperatieve bank NewB. Hij pleit voor meer regulering en druk van onderuit om de zaak in beweging te brengen.