Veille 2.1

De leefomstandigheden voor de Europese egel worden almaar slechter, daarom trekken de dieren steeds vaker naar steden. Maar zelfs daar hebben ze het lastig.

Als de Golfstroom in de Atlantische Oceaan ooit stilvalt, kan dat erg snel gebeuren en zouden de gevolgen voor het noorden en westen van Europa rampzalig zijn. Dat hebben wetenschappers van de universiteit van Utrecht berekend. In België zou het gemiddeld 5 tot 10 graden kouder worden.

In deze rubriek brengt veellezer Marc Vandepitte markante feiten, cijfers of quotes van over heel de wereld die in de andere media weinig of geen aandacht kregen, maar zeker het vermelden waard zijn om de chaotische wereld van vandaag te begrijpen. Deze keer richt hij zijn blik op de klimaattop in de Verenigde Arabische Emiraten en de blijvende uitdagingen ten aanzien van de klimaatopwarming.

‘De luchtvaart kan de opwarming van de aarde nog meer doen toenemen.’ Tot deze conclusie komen Britse onderzoekers. Ze bekeken twee jaar lang het effect van andere uitstoot in de luchtvaart dan die van CO2.

Veertig jaar geleden was de klimaatopwarming vooral voor insiders een kwestie. Sinds het Akkoord van Parijs is ze meer op het voorplan gekomen. ‘Eindelijk’, zegt bioloog en klimaatblogger Sara Vicca. Een interview over extreem weer, de window of opportunity, en werken aan oplossingen.

De politici, bedrijfsleiders en activisten op de klimaattop in Dubai zien één cruciaal aspect over het hoofd: meisjesrechten. Dat vindt Isabelle Verhaegen van Plan België. Want de negatieve impact van de klimaatverandering is het grootst voor meisjes en jonge vrouwen.

Koraalriffen hebben er een nieuwe vijand bij: overal ter wereld rukken korstvormende algen snel op. De algen gedijen in het warmere water, overwoekeren de koralen en verstikken ze.

De hoeveelheid wolken is de laatste jaren flink afgenomen. Dat blijkt uit gegevens van het KMI in Ukkel. Dat zonnestralen ons land daardoor beter bereiken lijkt goed nieuws, maar het baart wetenschappers zorgen.

Steeds meer mensen op de vlucht door droogte, overstromingen of mislukte oogsten - allemaal zaken die vaker voorkomen in een warmere wereld. Toch gnieten klimaatvluchtelingen tot vandaag geen enkele erkenning. Hoog tijd om die juridische leemte aan te pakken, schrijft Cristiano d’Orsi, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Johannesburg.

Ja, het was een kwakkelzomer. Maar weer mag je niet verwarren met klimaat. De fenomenen die we de afgelopen zomer zagen zijn meer dan alarmerend. In plaats van met combiplassers bezig te zijn zou het alle hens aan dek moeten zijn.

De klimaatactivisten van Extinction Rebellion voerden maandag opnieuw vreedzame actie tegen de investeringen van PNB PARIBAS FORTIS in fossiele brandstoffen, omdat de bijhorende industrietak niet goed is voor de klimaatopwarming. Ze vragen hier aandacht voor door roerloos en met gesloten ogen voor de ingang te liggen, als een verwijzing naar de slachtoffers van de extreme weersomstandigheden die klimaatopwarming met zich meebrengt.

Over de hele wereld verdwijnen gletsjers in een steeds sneller tempo als gevolg van klimaatopwarming. De terugtrekkende ijsmassa's laten land achter dat ruimte biedt aan nieuwe ecosystemen.

Je zou het bijna worden als je de ontwikkelingen in vooral het kneuterige Vlaamse en het Belgische politieke landschap vergelijkt wat er in de echte wereld om ons heen aan het gebeuren is. Overal worden de warmterecords bijna dagelijks gebroken, behalve in het mooie Vlaamse land dan. Daar hebben we nog geluk. Ondanks dat dit jaar het warmste jaar ooit zal worden, zijn de weergoden ons gunstig gezind. Maar onze klimaatcrisis ontkennende politici breken voortdurend alle records door hun onverantwoordelijk gedrag en een volstrekt gebrek aan zorg voor de toekomstige generaties.

Extreem weer, de stijgende zeespiegel en milieuvervuiling maken dat hiv in de Aziatisch-Pacifische regio moeilijker valt in te dijken. ‘We weten dat de klimaatverandering de menselijke gezondheid beïnvloedt.’

Seizoensvoorspellingen zijn al maanden voor de zomer een signaal van wat ons te wachten staat. Tussen maart en mei bleek met toenemende waarschijnlijkheid, dat we een bovennormaal warme zomer zullen krijgen.

Dit najaar, vanaf 14 september tot 6 oktober, is de klimaatzaak geagendeerd in het Brusselse hof van beroep. Wat werd alweer geoordeeld in eerste aanleg? Waarom ging men in beroep en waarop is dit gebaseerd? Welke zou de impact kunnen zijn van een positieve uitspraak?

Welvarende landen zijn iets minder dan 180.000 miljard euro verschuldigd aan ontwikkelingslanden, stelt een studie in Nature. Ze zijn immers verantwoordelijk voor een disproportioneel hoge CO2-uitstoot, terwijl arme landen het zwaarst worden getroffen door de gevolgen daarvan.

Een beperkte hittegolf in vochtige gebieden kan veel meer schade aanrichten dan veel hogere temperaturen in een drogere regio. Klimatologen Alan Thomas Kennedy-Asser, Dann Mitchell en Eunice Lo leggen uit hoe dat komt.

Hoewel er geen oorzakelijk verband is vastgesteld tussen klimaatverandering en tuberculose (tbc), wijzen steeds meer studies erop dat het de verspreiding van de ziekte in de hand werkt. ‘We moeten ons voorbereiden op een potentiële pandemie van door de klimaatverandering veroorzaakte tbc.’

Een nieuw inzicht breekt door in de wetenschappelijke wereld en zoekt zijn weg naar het beleid: niet alleen herstel van bossen en andere koolstof vastleggende habitats is noodzakelijk om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5°C. Ook het herstel van wilde dierenpopulaties en hun functionele rol in het ecosysteem is noodzakelijk om dat te realiseren. Voor onze regio kunnen onder meer wolven, bevers en mariene vissen een belangrijke rol spelen in het opnemen en vastleggen van CO2 uit de lucht.

Dat wij mensen onze ondergang tegemoet zullen gaan, lijdt geen twijfel. De vraag is wanneer en hoe dat zal gebeuren.

We hebben het probleem onderschat. De gevolgen van de klimaatopwarming zijn erger dan oorspronkelijk werd ingeschat, aldus het laatste rapport van het VN Klimaatpanel (IPCC). Toch is het nog niet te laat. We weten gelukkig wat we moeten, maar er is haast bij. "Dit rapport is een overlevingskit voor de mensheid."

Duizenden steden over de hele wereld kunnen zichzelf volledig van energie voorzien met zonnepanelen die op waterreservoirs drijven. Bovendien beschermen die de watervoorraden in een opwarmend klimaat, stelt onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Om een klimaatontaarding te voorkomen is een zeer ingrijpende energietransitie nodig. De automobielindustrie schuift e-brandstof naar voor als alternatief. Maar dat is een halfslachtige oplossing en er zal veel meer nodig zijn dan dat. Klimaatexpert Wiebe Eekman geeft tekst en uitleg.

Een temperatuurstijging van 1 graad Celsius kan leiden tot een vertienvoudiging van migratie. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Oxford, waarin de effecten van conflict, weer en droogte op gedwongen migratie zijn bestudeerd.

Een sterke toename van stof uit zandstormen in de atmosfeer in de voorbije eeuw heeft de echte omvang van de klimaatverandering voor een deel gemaskeerd. Nieuw onderzoek spreekt van een effect tot 8 procent.

Exxon en de andere energiereuzen wisten in de jaren zeventig al dat de ontginning van fossiele brandstof zou leiden tot een klimaatontaarding. Toch hebben ze alles gedaan om dat te ontkennen en hebben ze jarenlang denktanks en onderzoekers gefinancierd die klimaatontkenning propageerden.

Terwijl de boeren buiten de prijzen vallen is de Vlaamse overheid zeer gul met subsidies aan grote bedrijven. Vaak dienen die subsidies voor nepoplossingen. Als we de klimaattransitie serieus nemen moeten we durven resultaat afdwingen voor de subsidies die gegeven worden.

Vandaag leggen overheden in Europa veel geld op tafel in het kader van de klimaatopwarming en om Russisch gas te vervangen. Deze plannen hebben echter minder met energietransitie te maken dan met de winsthonger van de fossiele industrie.

Naar aanleiding van COP 27, die maandag 7 november van start gaat in Sharm-el-Sheikh, sprak Simon Sterck, VN-jongerenvertegenwoordiger Duurzame Ontwikkeling van de Vlaamse Jeugdraad, met Pieter Boussemaere, auteur van boeken als Tien Klimaatacties die Werken en docent klimaat & wereldgeschiedenis aan de Vives Hogeschool in Brugge & Kortrijk. Ze spraken over de stand van zaken in de klimaatopwarming, over verschillende vormen van protest, en over de rol die de jeugd kan spelen bij bewustmaking van het brede publiek.

Het Wereldnatuurfonds (WWF) roept de wereldleiders die momenteel samen zitten op de 27ste klimaattop van de Verenigde Naties (COP27), op tot beslissende actie. ‘De klimaatcrisis verloopt op dit moment sneller dan onze reactie erop en overal ter wereld ondervindt men de catastrofale gevolgen van het uitblijven van actie’.

Wat mogen we verwachten van de klimaattop in Egypte? Hoe erg is het als het klimaat meer dan 1,5°C opwarmt? Is het te laat om een klimaatcrisis te voorkomen? Wie zal de factuur betalen? Is dit de top van de laatste kans? Antwoorden op deze en andere veel gestelde vragen kan je hier lezen.

De realisatie van klimaatrobuuste leefomgevingen gaat tergend traag vooruit, stelt stedenbouwkundige Jan Vilain vast. Nochtans ligt een deel van de oplossing gewoon op straat, letterlijk. De aanleg van tuinstraten is een realistische maatregel met een fantastische bonus voor de bewoners.

Nepalese boeren werden getipt door hun Indiase buren: kardemom doet het erg goed in de oostelijke grensregio, een gebied waar waterschaarste heerst. Ook de Verenigde Naties investeren in het gewas.

De kleur van een meer hangt af van heel wat factoren, waaronder sedimenten en algen. Maar uit het nieuwe onderzoek blijkt dat ook luchttemperatuur, neerslag, diepte en hoogte de kleur mee beïnvloeden.

Pinguïns passen zich moeilijk aan de opwarmende aarde aan. Hoe warmer het wordt, hoe sterker hun evolutiesnelheid afneemt.

Dat de opwarming van de aarde een impact heeft op de verspreiding van bepaalde ziektes zoals malaria, cholera of hepatitis was al bekend. Een team onderzoekers legde al die studies over individuele ziekteverwekkers en hun interactie met weerfenomenen naast elkaar. Ze stelden vast dat 58 procent van al die pathogenen terrein wint als gevolg van veranderende weersomstandigheden gelinkt aan klimaatopwarming, zoals hittegolven of overstromingen.

Moeten we onze hoop vestigen op de technologische vooruitgang om de klimaatopwarming in bedwang te houden? In Onder een Witte Hemel onderzoekt de Amerikaanse wetenschapsjournalist Elizabeth Kolbert de vele innovaties die een ecologische catastrofe proberen af te wenden. Een ontluisterend gesprek over fabrieken die kooldioxide uit de lucht halen, het DNA van reuzenschildpadden en jawel, koraalseks.

Nieuwe laboratoriumtests tonen aan dat de hittetolerantie van het menselijk lichaam lager is dan tot nog toe werd aangenomen. De vier onderzoekers, van de Pennsylvania State University, beschrijven wat hun bevindingen inhouden in onze steeds warmere wereld.

Sommige mensen maken zich zozeer zorgen om de klimaatverandering dat ze ervan wakker liggen. Anderen kunnen de slaap niet vatten dóór de klimaatopwarming.

Vlaanderen lanceerde ambitieuze klimaatdoelstellingen. Dat er dringend iets moet gebeuren, is ondertussen meer dan duidelijk. Maar moet, wil of kan iedereen wel dezelfde bijdrage leveren aan de strijd tegen de klimaatopwarming? Host Tjhoi Ng Sauw praat in deze derde aflevering van Alles Wordt Beter over energietransitie en armoede met Karel Pype van Reset.Vlaanderen en Caro Bridts van Welzijnsschakels.

De bodem is kurkdroog. De natuur en landbouwgewassen snakken naar water. Wat is de link met klimaatopwarming en hoe kunnen we onszelf weerbaarder maken tegen droogte?

Hoe voelen jongeren zich over de klimaatopwarming? Om op die vraag te kunnen antwoorden organiseerde MO* een gesprek tussen jongeren vanuit de hele wereld en vroeg het hen zelf. ‘Wij, jongeren en kinderen, worden steeds buiten de klimaat- en milieudiscussie gelaten’, zegt de Colombiaanse Valentina (17) ‘maar het zijn wel wij die in die toekomst zullen moeten leven.’

Door de klimaatopwarming krijgt Jemen te maken met intense droogtes én zware overstromingen. Duizenden jaren geleden beschermde een netwerk van aquaducten en reservoirs de havenstad Aden tegen beide.

Om de klimaatopwarming binnen de perken te houden zijn er dringend drastische maatregelen nodig. Daarover is zo goed als iedereen het eens. Enkel de luchtvaartsector, de olifant in de klimaatkamer, is niet mee in het verhaal, schrijft Henk Cuypers, voorzitter van Burgerforum Luchthaveregio. De luchtvaart wil enkel verantwoordelijkheid nemen in de strijd tegen klimaatverandering indien dat haar groeiambities niet schaadt. Zelfs na corona wordt the sky is the limit opnieuw het motto.

Zelfs als de klimaatopwarming tot 1,5 graad beperkt kan worden, zijn de gevolgen voor koraalriffen catastrofaal, stelt Brits onderzoek. Meer dan 90 procent van de koralen in de wereld dreigt dan met hittestress te kampen.

De klimaatopwarming leidt tot meer langdurige weersituaties in de zomermaanden, stelt onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. Vooral in Europa vertaalt zich dat in meer hittegolven, droogtes en intense regenperiodes.

Op de voorbije klimaattop in Glasgow deed president Trudeau van Canada ronkende beloftes. Zijn goedkope woorden staan echter in schril contrast met wat hij in eigen land uitricht. Daar blijft hij zweren bij fossiele brandstof en worden Inheemse mensen die zich daartegen verzetten brutaal aangepakt.

Op 24 november organiseert de faculteit Ingenieurswetenschappen van de KU Leuven het symposium ‘CO2 is in the air’ over de weg naar een klimaatneutrale industrie. Bij de gastsprekers: ArcelorMittal en ExxonMobil, twee van de meest vervuilende multinationals in ons land. In plaats van hen een onkritisch een platform te bieden, zouden we beter een debat organiseren over de rol van deze bedrijven in de klimaatopwarming.

Is het te laat om een klimaatcrisis te voorkomen? Welke gevolgen staan ons te wachten? Wat is het verschil tussen 1,5°C en 2°C? Wie zal de factuur betalen? Is dit de top van de laatste kans? Antwoorden op deze en andere veel gestelde vragen kan je hier lezen.