Veille 2.1

Het straatarme Malawi wordt al maandenlang geteisterd door droogtes en overstromingen die gelinkt zijn aan het klimaatfenomeen El Niño. Naar schatting 9 miljoen mensen hebben door mislukte oogsten te maken met honger en ontbering.

Extreme droogte heeft de helft van de landbouwopbrengst in Zambia vernietigd. Oxfam luidt de alarmbel: 6 miljoen mensen staan op de rand van een humanitaire crisis.

Europa is helemaal niet voldoende voorbereid op de extreme hitte, droogte, natuurbranden en overstromingen die in de volgende jaren zullen blijven toenemen. Dat zegt het Europese Milieuagentschap (EEA) in een nieuw rapport.

Tomatenplanten produceren suberine in de wortels, een stof die hen in staat stelt om zelf water te rantsoeneren tijdens periodes van droogte. Onderzoekers willen nu nagaan of deze stof nog beter kan worden ingezet om planten bestand te maken tegen de droogte in sommige delen van de wereld.

Amper een half jaar na een historische droogte hebben enorme overstromingen grote delen van Kenia, Ethiopië en Somalië onder water gezet, midden in het oogstseizoen. Meer dan vier miljoen mensen in het gebied hebben dringend humanitaire hulp nodig.

Na alle regen in de afgelopen weken zou je het misschien niet meteen zeggen, maar volgens nieuwe data van de Verenigde Naties rukt droogte overal ter wereld op: “Er zijn weinig gevaren die meer levens eisen en meer economisch verlies veroorzaken.”

In Irak worstelt 60% van de boeren met watertekorten en verminderde oogsten door de extreme droogte. Veel Irakezen proberen na jaren van conflict de draad weer op te nemen, maar nu dreigt de klimaatverandering er voor een tweede keer voor te zorgen dat ze hun huis en land moeten verlaten.

Steeds meer mensen op de vlucht door droogte, overstromingen of mislukte oogsten - allemaal zaken die vaker voorkomen in een warmere wereld. Toch gnieten klimaatvluchtelingen tot vandaag geen enkele erkenning. Hoog tijd om die juridische leemte aan te pakken, schrijft Cristiano d’Orsi, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Johannesburg.

De heetste winter ooit, gevolgd door een bijzonder droge lente, leidt tot grootschalige droogte in heel Bolivia. Zes van de negen departementen kampen nu met droogte.

Ja, het was een kwakkelzomer. Maar weer mag je niet verwarren met klimaat. De fenomenen die we de afgelopen zomer zagen zijn meer dan alarmerend. In plaats van met combiplassers bezig te zijn zou het alle hens aan dek moeten zijn.

In de Verenigde Staten hebben zestien jongeren gelijk gekregen in een rechtszaak tegen de staat Montana. De jongeren vochten een regel aan die verbood om de impact van wetten op het klimaat te bestuderen. De staat moet voortaan rekening houden met de CO₂-uitstoot en de gevolgen ervan op droogte, bosbranden en andere klimaatrisico’s. Het was de eerste Amerikaanse klimaatzaak die het tot in de rechtbank schopte.

Je zou het bijna worden als je de ontwikkelingen in vooral het kneuterige Vlaamse en het Belgische politieke landschap vergelijkt wat er in de echte wereld om ons heen aan het gebeuren is. Overal worden de warmterecords bijna dagelijks gebroken, behalve in het mooie Vlaamse land dan. Daar hebben we nog geluk. Ondanks dat dit jaar het warmste jaar ooit zal worden, zijn de weergoden ons gunstig gezind. Maar onze klimaatcrisis ontkennende politici breken voortdurend alle records door hun onverantwoordelijk gedrag en een volstrekt gebrek aan zorg voor de toekomstige generaties.

Wat als een land dammen bouwt voor eigen watergebruik en er daardoor in de buurlanden meer droogte, sociale onrust en conflicten zijn? ‘Als landen hun watergebruik optimaliseren en beter samenwerken,’ stelt milieuwetenschapster Sophie De Bruin, ‘wordt het risico op conflict in stroomgebieden minder groot.’

We worden steeds vaker geconfronteerd met droogte en waterbommen, en dat hebben we voornamelijk aan onszelf te danken. Actie om het tij te keren lijkt ondanks pogingen zoals Weerbaar Waterland, het advies van het expertenpanel hoogwaterbeveiliging aan de Vlaamse Regering, niet te lukken. In deze aflevering deelt Robin Verachtert van Natuurpunt zijn inzichten.

Alles is er, schrijft MO*columniste Virginie Platteau, om onze hedendaagse universele uitdagingen aan te pakken. Maar dan moet wel het hele systeem op de schop. ‘Het kapitalisme loslaten betekent een existentiële crisis.’

Extreme milieufenomenen zoals bosbranden en droogtes zetten ecosystemen zodanig onder druk dat ze steeds moeilijker terug evenwicht vinden. Dat leidt dan tot een zogeheten tipping point voor ecologisch verval. En die kantelpunten komen steeds sneller, zegt een nieuwe studie in Nature.

Hoe kunnen we, in het licht van toenemende droogte, overstromingen en de snelle bevolkingsgroei de toegang tot voldoende zuiver water garanderen? Wetenschappers Jim Saiers en Shimi Anisfeld denken na over de toekomst van ons water en geven oplossingen op korte en lange termijn.

Hoe kunnen we, in het licht van toenemende droogte, overstromingen en de snelle bevolkingsgroei de toegang tot voldoende zuiver water garanderen? Want ook vanuit de landbouw, de industrie en de energiesector is de vraag naar water groeiend. Professor Hydrologie Jim Saiers en hoofddocent en onderzoekswetenschapper Water en Milieuchemie Shimi Anisfeld van de Yale School of the Environment denken na over de toekomst van ons water en geven oplossingen op korte en lange termijn.

Tijdens het pinksterweekend brak er brand uit in de Hoge Venen, meer bepaald nabij de Duitse grens. Het vuur werd gelukkig relatief snel onder controle gebracht, al gingen er zo’n 170 hectare veengras in de vlammen op. Struikgewas en kleinere naaldbomen doorstonden de hitte relatief goed, maar broedende vogels, slangen en kleine knaagdieren kregen het veel harder te verduren. Het had veel erger kunnen zijn indien er geen natte winter aan was voorafgegaan.

Deze lente vielen er in Vlaanderen vreemde vogels op te merken. Het gaat om zwarte ibissen en steltkluten, allebei soorten die zich normaal gezien ophouden in natte gebieden in het zuiden van Europa. Door de extreme droogte in Spanje en Italië trokken ze noodgedwongen noordwaarts.

In de zomer van vorig jaar kampte Europa met een van de ergste droogtes sinds de metingen. Dit jaar zit er niet veel beterschap in.

Twee grote bosbranden teisteren delen van Canada en Midden- en Oost-Rusland. De branden zijn deels normaal voor deze tijd van het jaar, maar experts uiten toch hun bezorgdheid omdat droogte het vuur extra aanwakkert. Op 8 mei kende de CO2-uitstoot uit deze branden de hoogste piek sinds 2019.

Het noorden van Italië krijgt steeds meer te kampen met extreme droogte. Dat is slecht nieuws voor de boeren, maar ook voor liefhebbers van Italiaanse ham en kaas. Ook de helft van de Europese rijst komt uit de regio. ‘Zonder water kan hier niks groeien.’

In steden over de hele wereld hebben steeds minder mensen toegang tot water. Volgens nieuw onderzoek is deze watercrisis eerder gelinkt aan sociale ongelijkheid dan aan de opwarming van de aarde. ‘Rijke mensen verkwisten water voor hun zwembaden, arme mensen hebben niet eens een kraantje.’

Een temperatuurstijging van 1 graad Celsius kan leiden tot een vertienvoudiging van migratie. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Oxford, waarin de effecten van conflict, weer en droogte op gedwongen migratie zijn bestudeerd.

De zomer van 2022 was de warmste ooit gemeten in Europa, blijkt uit cijfers van de Europese klimaatdienst Copernicus. In zijn geheel was 2022 het op één na warmste jaar ooit in Europa.

Van enorme overstromingen in Pakistan en extreme droogte in Europa, tot doorbraken op het vlak van milieubescherming en plastic: de wereld beleefde opnieuw een goed gevuld klimaatjaar in 2022. De impact van de Russische invasie in Oekraïne liet zich op zowat alle domeinen voelen.

Ethiopië maakt momenteel de ergste droogte mee in veertig jaar tijd en geweld heeft hele delen van het land in de tang. Kinderen zijn het grootste slachtoffer van de situatie. Zij kunnen niet naar school en zien zo hun toekomst in rook opgaan.

Ethiopië maakt momenteel de ergste droogte mee in veertig jaar tijd en geweld heeft hele delen van het land in de tang. Kinderen zijn het grootste slachtoffer van de situatie. Zij kunnen niet naar school en zien zo hun toekomst in rook opgaan.

Er fladderen momenteel honderd keer minder vlinders rond dan vorig jaar zelfde tijd, blijkt uit tellingen van Natuurpunt. Een hele generatie rupsen ging verloren door de gevolgen van de droge zomer.

Onder het beton en asfalt van São Paulo liggen honderden rivieren begraven. En toch onderging deze Braziliaanse miljoenenstad recent de derde grootste droogte in tien jaar. Journalist Peter Speetjens woont ter plaatse en doet het verhaal van de stad vol water die vreest voor een tekort aan drinkwater. ‘Wij willen rivieren én wegen, niet het ene of het andere.’

In 2017 was de EU verantwoordelijk voor 16% van de ontbossing via de internationale handel. Na opnieuw een seizoen van helse droogte, bosbranden en natuurvernietiging, nemen bijna 195.000 burgers dit niet langer. Ze eisen van onze vertegenwoordigers in het Europees Parlement een ​​krachtige Europese wet tegen geïmporteerde ontbossing. Dinsdag 13 september stemt het parlement over het bestaande wetsvoorstel.

Wie de voorbije zomer pufte van de warmte in West-Europa, had daar alle reden toe. In India schoten de temperaturen dit jaar nóg meer de hoogte in: de hittegolven regen er zich aaneen dit jaar, met opeenvolgende dagen van 45 graden en meer. Journaliste Lisa Dupuy ging na hoe de hitte en droogte de Indiërs treffen.

Ondanks beter risicobeheer blijft de impact van overstromingen en droogtes over de hele wereld toenemen, stelt een nieuwe studie in Nature.

In het door oorlog geteisterde noordoosten van Syrië kunnen veel mensen zich geen schoon water meer veroorloven. Droogte, beschadigde infrastructuur en de stijgende inflatie door de Russische invasie van Oekraïne creëren er een nijpend watertekort.

De eucalyptusplantages die houtskool leveren voor de hoogovens van staalproducent Aperam, die ook vestigingen in België heeft, dragen sterk bij aan het watertekort in de Braziliaanse Cerrado. Dat blijkt uit onderzoek van verschillende Braziliaanse universiteiten en middenveldorganisaties.

Al het water dat wij in Vlaanderen verbruiken, verbruiken we nog 3,3 keer zoveel in het buitenland, stelt blogger Louis De Jaeger. Waarom kraait er geen haan naar hoe wij met de import van goederen het water “stelen” van landen die dikwijls een nog grotere waterproblematiek hebben dan wij?

Het was alweer een kurkdroge zomer, net als — met uitzondering van de natte zomer van 2021 — de jaren voordien. Hoe kan onze landbouw zich aanpassen aan een steeds droger en warmer klimaat? Wetenschappers en innovatieve boeren zoeken naar nieuwe gewassen en technieken die hopelijk een antwoord kunnen bieden voor een onzekere toekomst.

We beleven een zeer hete en droge zomer. Sommigen vinden dat best wel aangenaam en voor onze overheid is er nog niets aan de hand. Maar eigenlijk zouden we groot alarm moeten slaan. Indien we niet snel het roer omgooien dreigen we volgens experten terecht te komen in het ‘eindspel’ van het klimaat. Ondertussen speelt het orkest van de Titanic rustig verder.

Door het geweld in Oekraïne raakt het nieuws over de hongersnood in de Hoorn van Afrika ondergesneeuwd. Nochtans dreigen door de extreme droogte, onder meer door de klimaatverstoring, miljoenen mensen honger te lijden en kampen zij nu al met ernstige voedselonzekerheid. In Ethiopië, Somalië en Kenia gaat het om de ergste droogte in meer dan 40 jaar. ‘De wereld mag de Hoorn van Afrika niet uit het oog verliezen.’

In zijn onlangs verschenen boek We eten ons dood neemt voedselkenner Louis De Jaeger de lezer mee op zijn zoektocht naar een landbouwmodel dat de wereld kan redden. Onderstaande tekst is een fragment uit dat boek: over het gevaar van droogte en verwoestijning, en over het cruciale belang van water.

Droogte, overstromingen en kusterosie vormen een enorm risico voor steden over de hele wereld. De kosten kunnen oplopen tot 194 miljard dollar per jaar tegen de helft van deze eeuw, blijkt uit onderzoek in 96 steden.

Beuken kappen om klimaatverandering een stapje voor te zijn? Geen goed idee, vinden Gentse bio-ingenieurs. De beuk blijkt minder droogtegevoelig dan gedacht.

Hongersnood dreigt in het noorden van Kenia. Het vee sterft massaal door de droogte en daardoor verliezen families hun inkomen en hun status.

In de Braziliaanse staat Minas Gerais maakt mijnbouw al eeuwen de dienst uit – eerst van goud, later van ijzer. Nu waterschaarste de regio bedreigt, klinkt daar voor het eerst brede kritiek op. Hoe gaat de regio om met waterbeheer, droogte en vervuiling van een economisch belangrijke sector?

De uitzonderlijke periode van droogte in eigen land maakt ons weer even bewust van het belang van water. In heel wat landen speurt men momenteel angstvallig de hemel af. MO* brengt een overzicht van de wereldwijde watercrisis die de mensheid het komende decennium voor een grote uitdaging plaatst.

Sommige delen van India hebben momenteel af te rekenen met dagelijkse temperaturen tot ver boven de 40 graden Celsius. Met 1,4 miljard mensen te voeden en de voorspelling dat dergelijke hitte het nieuwe normaal wordt, dringt een verduurzaming van de landbouw zich op, zeggen landbouwexperts van de Universiteit van Cambridge.

De bodem is kurkdroog. De natuur en landbouwgewassen snakken naar water. Wat is de link met klimaatopwarming en hoe kunnen we onszelf weerbaarder maken tegen droogte?

In één generatie is de duur van droogteperiodes met 29 procent gestegen, stelt een alarmerend VN-rapport over de toenemende waterschaarste door de klimaatverandering en de bevolkingstoename. De tekst leest als een call-to-action maar voorziet ook in haalbare oplossingen.

Droge bodems versterken droogtes, dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Gent. Omdat uit droge bodems amper nog water verdampt, komt elders minder neerslag voor. ‘Als we nu niet handelen, zullen dit soort interacties verergeren.’

Sinds begin dit jaar hebben al meer dan 450.000 mensen in Somalië hun huis moeten verlaten, op zoek naar water en voedsel. Het land is in de greep van een historische droogte. De ngo Save The Children vreest voor een herhaling van de dodelijke hongersnood van 2011.

Een half miljard mensen in Afrika is kwetsbaar voor wateronveiligheid, stelt onderzoek van de Verenigde Naties. Toch is er voldoende water, zegt een studie van WaterAid die op hetzelfde moment werd gepubliceerd: de meeste Afrikaanse landen hebben voldoende grondwaterreserves om minstens vijf jaar droogte het hoofd te bieden.

Door de klimaatopwarming krijgt Jemen te maken met intense droogtes én zware overstromingen. Duizenden jaren geleden beschermde een netwerk van aquaducten en reservoirs de havenstad Aden tegen beide.

Het Amazoneregenwoud is de afgelopen twee decennia snel aan herstellend vermogen verloren. Wetenschappers tonen met een grote data-analyse aan dat het bos een gevaarlijk omslagpunt nadert: het is steeds minder goed in staat om te herstellen van droogte en kan veranderen in een savanne-achtig gebied.

Tegen april kunnen meer dan een miljoen Somaliërs gedwongen worden hun huis te verlaten, waarschuwt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). De reden is de toenemende droogte in het land.

Tegen april kan het zijn dat meer dan een miljoen Somaliërs noodgedwongen hun huis moet verlaten, waarschuwt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). De reden is de toenemende droogte in het land.

Na drie opeenvolgende mislukte regenseizoenen dreigt honger voor twintig miljoen mensen in Oost-Afrika. Experts spreken van het grootste risico in 35 jaar, vooral in Somalië, Kenia en Ethiopië.

Een maand voor de cruciale klimaattop in Glasgow trekt het Rode Kruis aan de alarmbel over de situatie rond het Faguibinemeer in Mali. De toenemende droogte en oprukkende Sahara maken het ooit vruchtbare gebied tot een stoffige vlakte.

Waterkrachtcentrales zorgen voor het leeuwendeel van de Braziliaanse energiebehoefte. Maar de aanhoudende droogte betekent dat het land een nieuwe energiemix nodig heeft, met diverse hernieuwbare energiebronnen.

‘Hier, rond het meer, moeten bewoners het van elkaar hebben. De overheden doen amper iets om de situatie te verbeteren.' Het meer, dat is Mexico’s op één na grootste meer, het Cuitzeomeer. En die situatie, dat is de droogte, die nog nooit zo schrijnend was als nu. Lokale dorpsbewoners moetener leven van visserij en veeteelt. Maar d klimaatverandering en langdurig wanbeheer vormen een dodelijke cocktail. ‘Binnen 10 jaar is dit een dode zone.’