Veille 2.1

De leefomstandigheden voor de Europese egel worden almaar slechter, daarom trekken de dieren steeds vaker naar steden. Maar zelfs daar hebben ze het lastig.

Onze volgende regeringen hebben een grote verantwoordelijkheid: van 2024 tot 2030 moeten ze een krachtdadig beleid uitwerken waarmee we de biodiversiteits- en klimaatcrisis kunnen beheersen. Jouw stem bepaalt mee wat er de komende jaren zal gebeuren, dus informeer je goed voor je naar de stembus trekt!

Een gelekte nota toont de prioriteiten van de EU-lidstaten voor de nieuwe Europese Commissie na de komende Europese verkiezingen. De Bond Beter Leefmilieu is formeel: “De EU-regeringsleiders willen elke inzet voor de biodiversiteit- en klimaatcrisis overboord gooien”.

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen trok gisteren het voorstel van de nieuwe Pesticidenrichtijn in. Hierdoor verdwijnt het noodzakelijke Europese doel om het gebruik van pesticiden tegen 2030 te halveren, weer uit beeld. Het is schandalig dat Belgisch premier De Croo deze beslissing bejubelt. Dit betekent de overwinning van de agrochemische industrie en een stap achteruit in de bescherming van onze gezondheid en de biodiversiteit, stelt Bond Beter Leefmilieu.

Bossen met veel diversiteit in soorten blijken het best bestand tegen stormen en ander extreem weer. Dat toont Frans onderzoek in Europese wouden aan.

Grootschalige installaties met zonnepanelen kunnen een zegen zijn voor bedreigde insectenpopulaties en de biodiversiteit, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Zo kunnen ze ook de landbouw in de buurt een flinke duw in de rug geven.

Europees Parlementslid Sara Matthieu (Groen) veroordeelt de Europese Commissie die het gebruik van glyfosaat opnieuw tien jaar toelaat. Dit gaat in tegen alle wetenschappelijke adviezen en zonder dat een meerderheid van de EU-lidstaten hier achter staat. “De Commissie negeert het voorzorgsprincipe ten koste van de volksgezondheid en de biodiversiteit.”

De Europese instellingen zijn 9 november bijeengekomen om een voorlopig akkoord te vinden over de tekst van de Europese natuurherstelwet. De Biodiversiteitscoalitie blijft met een gemengd gevoel achter. “We zijn blij dat het akkoord terug alle ecosystemen bevat die origineel in het wetsvoorstel waren opgenomen, maar de artikels zijn afgezwakt ten opzichte van het voorstel van de Europese Commissie en de positie van de Raad. Het is teleurstellend om te zien dat er veel uitzonderingen zijn opgenomen en dat de verplichtingen voor de lidstaten te flexibel zijn.”

Een schimmel of milieuramp kan een plantensoort plots op de rand van uitsterven brengen. Wetenschappers leggen diepgevroren back-upcollecties aan. Bij –196°C sturen ze de planten zelfs de eeuwigheid in.

Op 12 oktober stemt Europa over glyfosaat. Als het van de Europese Commissie afhangt, krijgt de omstreden onkruidverdelger een vergunning van maar liefst tien jaar. Nochtans tonen heel wat studies dat glyfosaat niet enkel leidt tot een verhoogd risico op onder meer kanker en de ziekte van Parkinson, maar ook bijdraagt aan de verzwakking van de biodiversiteit, stellen Niels Luyten van Vogelbescherming Vlaanderen en Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu.

Vissen worden kleiner van gestalte door menselijk handelen. Dezelfde trend lijkt zich ook bij andere organismen af te tekenen, zij het een stuk minder duidelijk.

Zowel de hoeveelheid als de diversiteit van insecten neemt af in West-Europa. Dat besluiten wetenschappers die 82 eerder gepubliceerde studies over loopkevers en vlinders vergeleken. Menselijke activiteiten, landbouw, verstedelijking en klimaatverandering zijn de drijvende kracht achter het verlies.

Australische onderzoekers hebben aangetoond dat kleine stedelijke vergroeningsprojecten een enorme boost kunnen betekenen voor het ecosysteem van de stad.

Ondanks grote politieke ambities en inspanningen op vlak van bosuitbreiding, blijft het dweilen met de kraan open, zeggen Bos+ en Greenpeace in een nieuw rapport. Er wordt nog steeds veel ontbossing vergund, er is onvoldoende compensatieplicht en bovendien scoort jonge bosaanplant minder goed op het vlak van CO2-opslag en biodiversiteit.

Greenpeace Gent organiseert in Gent een minimanifestatie om een ambitieuze Europese natuurherstelwet te eisen. Met een miniatuurversie van een betoging wijzen de leden van Greenpeace Gent erop dat we veerkrachtige natuur nodig hebben om de klimaatdoelstellingen te halen en het verlies aan biodiversiteit te stoppen. Dezelfde actie zal deze week ook plaatsvinden in andere steden zoals Namen, Brussel en Leuven.

Congo is een grootmacht op het vlak van biodiversiteit. Met buitenlandse hulp brengt het land die zelf in kaart. Tegelijk zetten menselijke activiteiten alle ecosystemen onder druk, erkennen de Congolezen zelf. In de natuurparken, de hotspots van biodiversiteit, zijn de uitdagingen groot.

Offshore windparken moeten een netto-positieve impact hebben op biodiversiteit. Uit onderzoek bij de windparken Borssele 1&2 voor de Zeeuwse kust blijkt dit voor kabeljauw alvast te lukken.

Was het een naïef besluit van MO*columniste Tine Hens in 1989 om geen vlees meer te eten? ‘Als ik nu naar mijn 15-jarige zelf kijk, voel ik een barst in mijn hart. Maar ik denk ook: liever naïef dan gewetenloos.’

Wat wensen ouders hun pasgeboren kind? Dat het gezond is, dat het opgroeit tot een fijne tiener en uitgroeit tot een volwassen persoon. Er zijn geen ouders bekend die verlangen dat hun kind groeit en blijft groeien, en dus steeds groter wordt. Dat lijkt eerder iets voor een sprookje of beter een griezelverhaal. En toch is dit laatste verlangen de overheersende wens als het over onze economie gaat. Die moet groeien, en blijven groeien. Een land gaat zogezegd achteruit als het bruto binnenlands product niet groeit, als we niet steeds, jaar na jaar na jaar, meer producten en diensten produceren. En terwijl we ons goed kunnen voorstellen hoe onwezenlijk het zou als een kind zou blijven groeien – het huis, de stoelen, het eten, het zou allemaal te klein of te weinig zijn – lukt dat dus niet als het over de groei van de economie gaat in het huis van de mens, onze aarde. Terwijl die ook niet groeit. Sterker nog, ons leven gedijt enkel in die dunne laag boven en net in de aardkorst, de kwetsbare zone van de biosfeer,

Greenpeace heeft vanochtend actie gevoerd bij de federale ministerraad, om duidelijk te maken dat het klimaat en de natuur geen pauze verdragen. De actievoerders schilderden de boodschap ‘fast forward for nature’ op de grond voor de Wetstraat 16. Ze wijzen erop dat we veerkrachtige natuur nodig hebben om de klimaatdoelstellingen te halen en het verlies aan biodiversiteit te stoppen. Greenpeace roept premier Alexander De Croo op om vaart te maken met het beleid voor de biodiversiteit, en de Europese voorstellen voor een natuurherstelwet te steunen.

Tijdens de legendarische coronalente van 2020 herontdekte MO*columniste Virginie Platteau de weldaden van tuinieren. Het voelde aan als een welgekomen pauze, maar niet op de manier zoals eerste minister De Croo dat ziet.

De Noordzeenatuur heeft het moeilijk. Dat is geen nieuws, net zo min als het feit dat we kunnen helpen en dat dit zal lonen op de lange termijn. Immers, door de Noordzeenatuur te beschermen worden ook de effecten van de klimaatverandering verzacht. Op zee kan de gouden tandem van robuuste natuur én technologie ons verzekeren van hernieuwbare energie, kustbescherming en rijke biodiversiteit. We weten hoe en veel sectoren zijn voor. Waarom het dan niet gewoon doen? Het is tijd voor 5 minuten politiek leiderschap in plaats van verkiezingskoorts. 4Sea roept de Belgische beleidsmakers op om een ambitieuze Europese natuurherstelwet te steunen.

De kritiek op een eenzijdige focus op individuele verantwoordelijkheid in de klimaatcrisis is terecht, en tegelijk mogelijk een beetje misleidend, schrijft MO*columnist Jan Mertens. ‘Laten we naar onszelf kijken als burgers, en niet als consumenten. Individuele stappen doen ertoe.’

Tegen het einde van deze eeuw zal het aantal boerderijen in de wereld met de helft gekrompen zijn, stelt onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. De overblijvende bedrijven worden steeds groter, en dat vormt risico’s voor de biodiversiteit en onze voedselsystemen.

De komenden maanden voeren ministers van de EU-lidstaten en de europarlementsleden cruciale onderhandelingen over de ‘Natuurherstelwet’. Het gaat om het belangrijkste wetgevende initiatief voor bescherming van de Europese natuur in de laatste 30 jaar.

Een voedselbos combineert meerdere functies. Niet enkel gonst het er van de biodiversiteit, het is ook een aangename plek om toeven waar veel eetbaars groeit. Maar produceren ze voldoende voedsel als de wereldbevolking dra richting tien miljard tikt?

Samen met 207 andere natuurorganisaties roept Natuurpunt in een gezamenlijke verklaring de EU-lidstaten, het Europees Parlement en de Europese Commissie op om in 2023 dringend werk te maken van een sterke natuurherstelwet. Het is nú het moment om te handelen willen we de klimaat- en biodiversiteitscrisis een halt toeroepen. Nog langer talmen of het ambitieniveau van deze wet afzwakken, zal het aanpakken van de gevolgen enkel nog moeilijker en duurder maken.

Boeren, Burgers, Bijen, Bodem, Biodiversiteit, … zijn sleutels voor een leefbare toekomst. Samen uiteraard met de onvermijdelijke Ban op de ontginning en het gebruik van fossiele grondstoffen. Grondstoffen die in de grond horen en niet in de lucht, ons lijf en in het water.

Het Tonlé Sapmeer in het noordwesten van Cambodja is de levensader van 1,2 miljoen mensen. Dammen op de rivier de Mekong hebben het aantal vissen in het meer sterk doen dalen. De klimaatverandering bedreigt de biodiversiteit in Tonlé Sap, dat ook lijdt onder corruptie en overbevissing.

De teloorgang van watergebieden wereldwijd valt beter mee dan gedacht, blijkt uit nieuw onderzoek. In Europa, de Verenigde Staten en China is het probleem wel erg groot, en de overblijvende gebieden moeten dringend beschermd worden om de klimaatdoelen binnen bereik te houden.

We hebben ongeveer evenveel tuin als bos in Vlaanderen. Als je zelf aan de slag wil om de biodiversiteit te helpen, dan is de tuin dus een mooi vertrekpunt. Ecologen Ellen De Vrieze en Karen De Pauw (Universiteit Gent) leggen in deze aflevering uit hoe je vlinders, vogels, salamanders en misschien wel duizend andere diersoorten naar je tuin lokt.

Het Congolese woudbassin huisvest de krachtigste long ter wereld. MO*journalist John Vandaele onderzocht hoeveel middelen er worden vrijmaakt om het onmetelijke woud te beschermen. De hamvraag: kunnen de Congolezen hun welvaart opkrikken zonder dat ze hun kwetsbare bossen kappen? Enkele slotbeschouwingen.

Op de conferentie over biodiversiteit in Montréal (COP15) werd zopas een nieuwe routekaart uitgestippeld om het natuurverlies in de wereld te stoppen. Vooral de doelstelling om wereldwijd ten minste 30% van het land en de oceaan te beschermen wordt als historisch bestempeld. Maar over de financiering is nog veel onduidelijkheid, en waarnemers zetten ook vraagtekens bij de uitwerking van het akkoord.

COP15 in Montreal werd maandag 19 december een nieuw wereldwijd kader afgesproken om de biodiversiteitscrisis aan te pakken. Dit akkoord verbindt de wereld ertoe het verlies aan biodiversiteit tegen 2030 te stoppen en terug te draaien - een wereldwijd doel dat wordt geprezen als het equivalent van de 1,5°C- doelstelling van klimaatakkoord van Parijs.

Tijdens de COP15-top over biodiversiteit is een wereldwijd akkoord gesloten om 30% van het land en de oceanen van de aarde in stand te houden. In het verdrag worden voor het eerst ook de rechten van inheemse volkeren op hun land erkend.

BiodiversiTree is een instrument dat door de federale overheid en de 3 gewesten wordt gefinancierd en wetenschappelijk wordt ondersteund door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

In Montreal (Canada) start op woensdag 7 december COP15, de biodiversiteitsconferentie van de VN. In tijden van versnellend biodiversiteitsverlies en groeiende voedselonzekerheid, spoort WWF de wereldleiders aan om een ambitieus globaal biodiversiteitsakkoord te sluiten dat de levensaders van onze planeet beschermt en herstelt. Van België vraagt WWF o.m. een duidelijk actieplan.

In Montreal (Canada) start op woensdag 7 december COP15, de biodiversiteitsconferentie van de VN. In tijden van versnellend biodiversiteitsverlies en groeiende voedselonzekerheid, spoort WWF de wereldleiders aan om een ambitieus globaal biodiversiteitsakkoord te sluiten dat de levensaders van onze planeet beschermt en herstelt. Van België vraagt WWF o.m. een duidelijk actieplan.

Met tweehonderd per dag zijn ze. Diersoorten die uitsterven. Op de de VN-biodiversiteitsconferentie die op 7 december in Montreal begint, zullen leiders zich over dit razendsnelle verlies aan soorten buigen. Maar zullen ze het aandurven tot in de kern van de crisis door te dringen?, vraagt columniste Tine Hens zich af.

België deed het goed: geen Fossil of the Day award dit keer. Maar dat is dan ook bijna alles.

Na de klimaattop in Egypte staat er volgende maand al opnieuw een belangrijke milieutop op de agenda. Op de biodiversiteitstop in het Canadese Montreal moet de internationale gemeenschap het eens worden over een historisch akkoord rond natuur en biodiversiteit, dat zich kan meten met het Klimaatakkoord van Parijs.

Na de klimaattop in Egypte staat er volgende maand al opnieuw een belangrijke milieutop op de agenda. In het Canadese Montreal moet de internationale gemeenschap het eens worden over een historisch akkoord over natuur en biodiversiteit, dat zich kan meten met het Klimaatakkoord van Parijs.

Grazende dieren beschermen de plantendiversiteit omdat er, door het grazen, meer licht kan doordringen tot op de bodem. Het gebruik van meststoffen leidt juist tot het verlies van diversiteit omdat planten sneller groeien en daardoor anderen verdringen. Het eerste directe bewijs voor dit mechanisme is zopas geleverd.

De EU actualiseert haar verordening over duurzaam gebruik van pesticiden (SUR). Het voorstel van de commissie bevat slechts kleine verbetering en maakt geen plaats om de weg vrij te maken voor een duurzame en gifvrije landbouw. Pesticiden zijn een belangrijke oorzaak van het verlies aan biodiversiteit en een gezondheidsrisico voor mensen, vooral voor degenen die in de buurt van boerderijen werken en wonen. Daarom is het belangrijk dat de EU overstapt van het huidige landbouwsysteem dat afhankelijk is van schadelijke stoffen.

Energiecrisis, klimaatcrisis, biodiversiteitscrisis... Plant snelgroeiende bomen op een akker en je slaat drie vliegen in één klap: het hout kan worden omgezet in benzine, de bomen vangen broeikasgassen en de bosjes vormen een thuis voor fauna en flora. Te mooi om duurzaam te zijn?

Het gaat slecht met de bijen. Nochtans was Vlaanderen enkele eeuwen geleden het walhalla van de honingbij. Waarom keerde het tij, en vooral: hoe lossen we de bijencrisis op? Eos-redacteur Ilse Boeren verdiepte zich in dit onderwerp en vertelt er in deze aflevering alles over aan Eos-collega Liesbeth Gijsel.

In twintig jaar tijd is het gebruik van pesticiden wereldwijd bijna verdubbeld, blijkt uit de nieuwe Pesticide Atlas 2022. Reden genoeg voor de EU om dringend maatregelen te nemen, zeggen milieuorganisaties.

China heeft geen uitnodigingen verstuurd naar regeringsleiders voor een belangrijke wereldtop rond biodiversiteit. Daar zou een wereldwijd akkoord bereikt moeten worden, maar de vrees neemt toe dat het milieu verdrukt wordt door beladen geopolitieke relaties.

Omdat menselijke activiteiten steeds meer noordwaarts uitbreiden, krimpen de grasgebieden voor rendieren in Noorwegen, Finland en Zweden. De dieren hebben nochtans belangrijke voordelen voor klimaat en milieu.

Hoe zit het met de gezondheid van de Noordzee voor onze kust? Welke rol speelt biodiversiteit nu juist in onze bossen en wat zijn de gevolgen van het verlies ervan? Eos-redacteur Ilse Boeren sprak erover met gewoon hoogleraar Ecotoxicologie en Marine Ecologie Colin Janssen (UGent) en hoofd van het Labo Bos & Natuur Kris Verheyen (UGent) op Theater Aan Zee.

Gezonde ecosystemen met een rijke biodiversiteit zijn de basis voor ons leven. Dit wetenschappelijk feit vindt gelukkig steeds meer weerklank in de maatschappij. Meer en meer burgers ondernemen acties voor meer biodiversiteit in eigen tuin of als vrijwilliger bij Natuurpunt of andere verenigingen. Jammer genoeg blijft het moeilijk voor beleidsmakers om dit ecosysteemdenken als leidraad te gebruiken bij beslissingen, zeker op zee. Op zee is er weinig tot geen publiek protest tegen de soms grootschalige uitbreiding van commerciële activiteiten. Bovendien lijkt er nog enorm veel vrije ruimte op zee doordat er (voorlopig) weinig vaste infrastructuur is. De Noordzee dreigt de spreekwoordelijke vuilbak te worden voor activiteiten die op land moeilijker uit te rollen zijn. Daarom kan de afbakening van een marien reservaat niet langer wachten.

De uitgebreide kennis van Inheemse volkeren over de natuur, voedselvoorziening, gezondheid, culturele tradities en inheemse talen wordt in de meeste landen ter wereld niet voldoende gewaardeerd en onderbelicht in onderwijs en beleid. Dit moet anders, vindt het Indigenous-Led Education (ILED) Netwerk. Naar aanleiding van de internationale Dag van Inheemse volkeren op 9 augustus roept dit netwerk op tot meer steun voor de overdracht van deze inheemse kennis, die ook een grote rol speelt bij het oplossen van de biodiversiteits- en klimaatcrises.

Wat begon als een schoolstraf – op het land gaan werken-, werd voor Oegandees Edward Mukiibi zijn levensdoel. “Duurzame, lokale landbouw is de basis voor geluk en de oplossing tegen honger, werkloosheid en het verlies van biodiversiteit”, zegt de kersverse voorzitter van Slow Food International, actief in 160 landen.

Klimaatverandering is in de eerste plaats een gedragsprobleem, vinden psychologen en een filosoof. Daarom moeten we de psychologische impact van de klimaat- en biodiversiteitscrisis op de mens beter begrijpen. ‘Het is het wegkijken om niets te voelen dat ons van collectieve actie weerhoudt.’

Ongecontroleerde visserij in de Amazone bedreigt de biodiversiteit in het stroomgebied en daarmee ook de visserij zelf, de belangrijkste bron van eiwitten en essentiële voedingsstoffen voor de lokale bevolking. Dat blijkt uit een analyse van visvoorraden in de afgelopen dertig jaar.

Een slordige 64 miljoen vierkante kilometer, twee keer de oppervlakte van Afrika, zoveel land is er nodig om de soortenrijkdom van de aarde te beschermen. Dat is althans de conclusie die op tafel ligt nu de wereld onderhandelt over nieuwe afspraken over biodiversiteitsbehoud.

Dé Brusselse oudere bestaat niet. Elk van ons liep een ander parcours en is uniek. Gekleurde wijsheid verwijst naar de superdiversiteit van Brusselse senioren. In 2021 heeft 75% van de Brusselaars een buitenlandse herkomst. Deze diversiteit in herkomsten weerspiegeld zich ook meer en meer in de populatie ouderen in Brussel. En of men nu Belg is of een migratieachtergrond heeft, er spelen ook vele andere factoren een rol die bepalen wie je bent. Hoe je opgevoed bent, of je hoger of lager geschoold bent, of je man of vrouw bent, je sexuele orientatie, of je een beperking heb , of je arm, middenklasse of rijk bent, enzovoort. We hebben met deze film een stukje van de rijke diversiteit van de Brusselse senioren in beeld willen brengen.