Veille 2.1

Twee jaar na de Russische invasie woedt de oorlog in Oekraïne nog steeds in alle hevigheid. Ondanks de vernietigende impact van het geweld is het einde nog niet in zicht. Volgens de vredesbeweging faalt de militaire aanpak en is het de hoogste tijd om te ijveren voor een staakt-het-vuren en diplomatie. "Vrede is niet alleen mogelijk maar ook noodzakelijk."

De oorlog in Oekraïne heeft geleid tot een patstelling op het terrein, maar heeft de krachtsverhoudingen in de wereld grondig gewijzigd. Hoe moet het verder?

De zender NBC meldt dat “Amerikaanse hoge functionarissen in alle stilte bij de Oekraïense overheid aandringen op vredesoverleg met Rusland”. Deze ommezwaai is een gevolg van de evolutie aan het front.

Door de oorlog in Oekraïne explodeerde de vraag naar palmolie. En dat is niet zonder gevolgen, zien de activisten van milieuorganisatie Walhi. In hun thuisland Indonesië ondervinden ze de schadelijke effecten van de palmolie-industrie aan den lijve: ‘We hebben met een catastrofe te maken.’

Rusland draaide na de invasie de gaskraan toe en de wereld – vooral Europa – moest op zoek naar alternatieven. Het gevolg was een opstootje in de vraag naar olie en steenkool. Maar vandaag is duidelijk dat op de langere termijn vooral ingezet wordt op schone energie.

Stoere oorlogstaal en -daden overheersen het politieke en publieke debat over de Oekraïneoorlog, stellen ook Vlaamse vredesorganisaties vast. MO* stelde aan hen de vraag of ze hun boodschap van vrede nog verkocht krijgen.

Klimaatakkoorden, de beurzen, voedselproductie, leveringsketens die beginnen in China en eindigen in onze winkels… Een wereld zonder internationale samenwerking lijkt ondenkbaar. Maar de oorlog in Oekraïne brengt die samenwerking in gevaar.

Een werkgroep van het platform ‘Europa voor vrede en solidariteit’, dat sinds de Russische invasie in Oekraïne verschillende acties en betogingen organiseerde, reikt in een politieke nota tien aanbevelingen, denkpistes en aandachtspunten aan voor vrede in Oekraïne en een ander veiligheidsbeleid.

In 2022 zijn opnieuw meer mensen op de vlucht geslagen, blijkt uit nieuwe cijfers van de VN. De oorlog in Oekraïne, extreem weer en toenemende conflicten in de wereld zijn daarvoor de belangrijkste oorzaken.

Net als na de sabotage van Nord Stream in de Oostzee aarzelen de media niet om vrij snel de waarschijnlijke dader aan te duiden, terwijl het nog ontbreekt aan enig element om er ook maar iets over te beweren. Het antwoord op de vraag 'Wie heeft hier baat bij? was bij Nord Stream vrij snel duidelijk, ditmaal is dat niet het geval.

De VS verkoopt wapens aan minstens 48 autoritaire regimes. Het rommelt echter binnen de leidende elites in Washington DC. Meer en meer stemmen roepen op de waanzin van het huidige buitenlandse beleid van de VS te stoppen. De oorlog in Oekraïne moet ook omwille van het klimaat zo snel mogelijk onderhandeld stoppen. De Franse energiegigant Total verbergt zijn klimaatvernietigende activiteiten achter kleine vitrine-investeringen in hernieuwbare energie.

Meer dan 100 mensen voeren vandaag actie aan de aandeelhoudersvergadering van Fluxys in Brussel. Samen met Vredesactie, Greenpeace, Tegengas|Dégaze en Bond Beter Leefmilieu (BBL) klagen ze aan dat Fluxys blijft investeren in fossiel gas, en zo de oorlog in Oekraïne in stand houdt en de gezondheid schaadt van gemeenschappen in de VS. “Wij eisen dat Fluxys uit fossiel gas stapt - voor het klimaat, de mensenrechten en de vrede.”

We zijn al lang deelgenoot in de oorlog in Oekraïne, of we het nu willen of niet, zegt hoogleraar conflictstudies Jolle Demmers. ‘En daarmee dragen wij medeverantwoordelijkheid voor zowel de escalatie als een uitweg uit deze hel.’

Meer dan een kwart miljard mensen leden honger in 2022 vanwege een escalerende wereldwijde voedselcrisis. Onder meer door de oorlog in Oekraïne is hongersnood een reëel gevaar voor miljoenen mensen, zo waarschuwt een VN-rapport op woensdag.

Zowel de Franse president Macron als Braziliaans president Lula pleiten voor vredesonderhandelingen in Oekraïne. Het zou naïef zijn om te veronderstellen dat dit alles slechts een kwestie van tijd zou zijn.

De arrestatie van de Amerikaanse journalist Evan Gershkovich door Rusland is – naast een duidelijke waarschuwing voor buitenlandverslaggevers – tekenend voor de toenemende intolerantie van het Kremlin voor onafhankelijke stemmen. Dat zeggen verschillende internationale perswaakhonden.

Eén jaar na de start van de oorlog in Oekraïne wordt de bevolking bedreigd door een ongekende gezondheidscrisis. Dat zegt de organisatie Dokters van de Wereld. ‘Het Oekraïense zorgsysteem staat op imploderen.’

Waarom pacifisme altijd de moeilijkste en tegelijk de minst naïeve optie is, volgens Thomas Decreus? “Het is utopisch om te denken dat je oorlog kan vermijden door middel van oorlog, agressie kan tegengaan door bewapening. Wat moet nagestreefd worden is vrede, een breuk met de oorlogslogica zelf en de orde die haar reproduceert. Die breuk bewerkstelligen is de enige realistische optie.”

Noam Chomsky stelt vast dat er zeer kleine breuken komen in het Westerse discours voor de oorlog 'tot de laatste Oekraïner' om Rusland te verzwakken.

Uit een bevraging van de Noorse Vluchtelingenraad (NRC) blijkt dat 7 op de 10 Oekraïense vluchtelingen in Polen, Roemenië en Moldavië niet in hun basisbehoeften kunnen voorzien en in armoede dreigen te vervallen.

In dit artikel geeft militair expert Roberto Buffagni een beknopt en helder overzicht van het strategische pad en de dynamiek die hebben geleid tot de huidige vierde fase van de oorlog in Oekraïne. Voor hem is het duidelijk dat een Oekraïense overwinning onmogelijk is, maar de Westerse hulp kan het conflict gaande houden. Hij voorspelt dat Rusland de uitputtingsslag nog veel langer zal voortzetten.

Gezien de bedrieglijke geschiedenis van de Minskakkoorden is het onwaarschijnlijk dat Rusland langs diplomatieke weg op andere gedachten kan gebracht worden en zou afzien van zijn militair offensief. 2023 lijkt dan ook een jaar van aanhoudend oorlogsgeweld te worden.

Heel wat elementen wijzen er op dat dit conflict de voorbode is van een nieuwe, veel grotere oorlog op het Europese continent. De rechterzijde domineert de discussie en bekleedt een bevoorrechte positie in de media. De verdediging van de oorlog wordt gemaakt in naam van de vrede. Dit kan leiden tot een nucleaire Holocaust. Om het tij te keren is een krachtige democratie nodig.

De NAVO is al tenminste sinds 2008 partij in het conflict tussen Rusland en Oekraïne, schrijven Paul Aarts en Henk Overbeek.

Terwijl we in Nederland vooral willen afrekenen met mensen die pleiten voor het stopzetten van wapenleveranties aan Oekraïne, laten internationale experts zien dat het anders kan, maar ook moet. Zo hield de vermaarde Amerikaanse professor Jeffrey Sachs – jarenlang adviseur van verschillende regeringen - in The Economist van 18 januari jl. een pleidooi voor het bemiddelen tussen Rusland en Oekraïne met steun van enkele onafhankelijke landen als India en Brazilië. Landen die zich niet hebben uitgesproken voor één van de strijdende partijen maar zich uitspreken voor het stopzetten van de oorlogshandelingen.

De Russische invasie in Oekraïne veroorzaakt niet alleen menselijk leed, maar zorgt ook voor de vernietiging van de Oekraïense natuur. Babs Verhoeve van de actiegroep Stop Ecocide NL vindt het hoog tijd dat Rusland vervolgd wordt voor ecocide. ‘De juridische middelen daartoe zijn voorhanden.’

Noam Chomsky sprak in 2022 een uur lang met Lode Vanoost over meerdere onderwerpen. Het werd onze meest bekeken video van vorig jaar. We hernemen thematische onderdelen van dit gesprek, te beginnen met zijn kijk op de Russische invasie in Oekraïne (gesprek van 19 minuten).

De NAVO dringt aan op verdere escalatie van de oorlog in Oekraïne, waarbij Duitsland onder enorme druk staat om tanks te sturen naar Oekraïne. Deze oorlog helpt de VS om zich te concentreren op zijn erkende belangrijkste rivaal, China. Oekraïne zou wel eens het eerste slagveld kunnen worden van een derde wereldoorlog. Daarom is de uitbouw van een sterkere en luidere vredesbeweging een dringende prioriteit.

Van enorme overstromingen in Pakistan en extreme droogte in Europa, tot doorbraken op het vlak van milieubescherming en plastic: de wereld beleefde opnieuw een goed gevuld klimaatjaar in 2022. De impact van de Russische invasie in Oekraïne liet zich op zowat alle domeinen voelen.

Dat de economische sancties ten gevolge van de inval in Oekraïne Europa meer treffen dan Rusland is een vervelend feit. Maar nu blijkt uit een recente studie van The Economist dat omwille van de hoge brandstofprijzen het aantal extra doden in Europa in de komende winter groter zou kunnen zijn dan het aantal soldaten dat tot nu toe in de strijd in Oekraïne is omgekomen. Stof om eens goed over na te denken.

Hoewel ze niet meer te verkrijgen zijn in de winkelstraten van Moskou en Sint-Petersburg, gebruiken kledingmerken als Esprit en New Look Russische olie om hun kleding te produceren. Daarmee voeden ze onrechtstreeks de oorlog in Oekraïne, blijkt uit onderzoek.

De spanningen rond de Oekraïne-oorlog nemen steeds gevaarlijkere proporties aan. Ondertussen tikt de tijd die ons voor krachtige klimaatactie rest genadig weg. Waarom moeten we de oorlog in Oekraïne stoppen als we de klimaatcrisis willen aanpakken?

Er zijn nauwelijks landen die dit jaar hun klimaatambities hebben opgeschroefd, zoals ze nochtans beloofd hadden op de klimaattop in Glasgow vorig jaar. De oorlog in Oekraïne leidt zelfs tot een terugkeer naar fossiele brandstoffen.

Poetin kondigde een mobilisatie van 300.000 extra manschappen aan om de ‘speciale operatie’ in Oekraïne te ondersteunen. Volgens de Westerse media een wanhoopsdaad. Zou het?

Belgisch-Canadees historicus Jacques Pauwels gaat in gesprek met Lode Vanoost. "De Eerste Wereldoorlog is in feite nooit gestopt. Hij is gewoon doorgegaan in de rest van de wereld. Zoals met alle oorlogen is zorg voor de slachtoffers in Oekraïne de laatste zorg van de oorlogsstokers, de wapendealers en de elite. Eeuwige oorlog is hun levensader."

Op 22 augustus lag de marktprijs voor aardgas bij de Duitse gasnetbeheerder THB (Trading Hub Europe) meer dan 1000% hoger dan een jaar geleden. De meeste Duitsers krijgen van de regering Scholz te horen dat de schuld ligt bij Poetin en diens oorlog in Oekraïne. Maar dat is ver bezijden de waarheid. EU-politici en belangrijke financiële belangen gebruiken Rusland als dekmantel voor wat eigenlijk een energiecrisis van Duitse en Brusselse makelij is. De gevolgen zijn dan ook geen toeval.

Europa staat deze winter voor een grote sociale uitdaging, zeggen experts. Aangejaagd door de stijgende energie- en voedselprijzen uiten burgers in Europa steeds vaker hun ontevredenheid. Een ontwricht klimaat en de aanslepende oorlog in Oekraïne versterken de sociale onrust.

De oorlog in Oekraïne is nog steeds gaande en dat zorgt ervoor dat onze voedselzekerheid steeds meer op het spel komt te staan, zegt Mario Lubetkin, onderdirecteur-generaal bij de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO). “Voldoende voedsel produceren wordt dé uitdaging voor 2023”.

De Europese Commissie maakt 600 miljoen euro extra vrij om de voedselcrisis aan te pakken in landen in Afrika, de Caraïben en de regio van de Stille Oceaan. Want door de Russische invasie van Oekraïne is die nog verergerd.

De Russische blokkade van graan en tarwe in de Oekraïense havens aan de Zwarte Zee heeft directe gevolgen voor regio’s die honger lijden. Als er niet snel iets verandert, zullen onder meer Somalië, Kenia en Ethiopië met hongersnood worden geconfronteerd, waarschuwt het International Rescue Committee.

Met de oorlog in Oekraïne wordt Europa diep in het groene hart geraakt. “Er zijn zorgwekkende aanwijzingen dat de schade voor de Oekraïense natuur bijzonder groot zal zijn”, zeggen Bohdan Vykhor en Andreas Beckmann van het Wereldnatuurfonds (WWF).

Omwille van de oorlog in Oekraïne staan we volgens de secretaris-generaal van de VN voor het risico van een grote hongersnood, vooral in Afrika. Er moet dringend worden ingegrepen. Deze situatie confronteert ons ook opnieuw met de irrationaliteit van onze wereldeconomie.

De oorlog in Oekraïne maakt naast de militaire ook duizenden burgerslachtoffers. De VN maken in een recent rapport de rekening op van deze ramp en van zijn weerslag in de hele wereld. Hongersnood dreigt in landen die al in nood verkeerden door een ongelijke en roofzuchtige economie en door de gevolgen van de klimaatcrisis.

De inval in Oekraïne leidt tot meer economische regio­nalisering en maakt de wereld stuurloos. Klimaatverandering vereist nochtans dat we blijven samenwerken, schrijft MO*redacteur John Vandaele.