La veille

Britse onderzoekers hebben een verband gevonden tussen langdurige blootstelling aan luchtvervuiling en een verhoogd risico op dementie. Het onderzoek versterkt de groeiende aanname dat luchtvervuiling niet alleen schadelijk is voor de luchtwegen, maar ook negatieve effecten heeft op het brein.

Het zeewater rond Antarctica werd het afgelopen decennium steeds zouter, blijkt uit een nieuwe studie. Hoe dat kan, kunnen de onderzoekers nog niet verklaren. Wat betekent dit voor het klimaatprobleem?

In landen waar de gemiddelde temperatuur snel stijgt, krijgen steeds meer vrouwen te maken met kanker. Dat blijkt uit metingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Voor elke graad Celsius temperatuurstijging neemt het aantal kankergevallen onder vrouwen toe en blijkt de ziekte dodelijker. Kunnen we van een direct verband spreken?

Als we ons afvalwater beter en goedkoper kunnen zuiveren, dan zijn we beter gewapend tegen droogte. Bacteriën en andere microben kunnen daar een belangrijke rol in spelen. Eos-redacteur Ilse Boeren bezocht een microbenlab in Gent en vertelt in deze podcastaflevering alles over de mogelijkheden aan collega Liesbeth Gijsel.

IJs- en gletsjerexperten luiden de alarmbel omdat een belangrijke Amerikaanse databank met gegevens over het Noordpoolijs op een laag pitje wordt gezet. De overheidsdienst die daarvoor verantwoordelijk is, ziet door de besparingen van de regering-Trump geen andere mogelijkheid. "Een belangrijk verlies", zo oordelen Belgische glaciologen.

De datacenters die ons AI-gebruik moeten trekken, gebruiken stroom die ergens vandaan moet komen – meer en meer uit kernenergie, volgens de bedrijven zelf – en heel veel water. Ook hebben ze grondstoffen nodig die zelden gerecycled worden. ‘Sommigen hopen dat AI zelf iets zal uitvinden dat ons hieruit haalt. Dat is mogelijk, maar er is geen bewijs voor.’

Het internationaal afgesproken klimaatdoel van maximaal 2° C opwarming is "dood". Dat zegt de gerenommeerde klimaatwetenschapper James Hansen. Volgens hem is de snelheid waarmee de Aarde opwarmt zwaar onderschat en dreigen we versneld af te stevenen op extreme weerfenomenen en klimaatrampen.

Sinds het aantreden van Donald Trump is al een tiende van het personeel van het Amerikaanse Oceanografisch en Klimatologisch Agentschap NOAA ontslagen of vrijwillig opgestapt. Nog eens 1.000 nieuwe ontslagen dreigen. Dat is een klap voor de klimaatwetenschap, want wereldwijd hangen onderzoekers af van de gegevens die het agentschap verzamelt. VRT NWS sprak met meteoroloog Tom Di Liberto, een van de ontslagen onderzoekers.

De Europese ‘omnibuswet’ draait de klok tien jaar terug en is een regelrechte aanval op noodzakelijke duurzaamheidsverplichtingen voor bedrijven, waarschuwt expert natuurlijke rijkdommen Wies Willems. ‘De lidstaten en het Europees Parlement mogen dit niet laten passeren.’

Ruim een op de vier Vlamingen gebruikt artificiële intelligentie minstens maandelijks. Bij jongeren is dat zelfs ruim twee op drie. Maar terwijl het gebruik toeneemt, groeit ook de bezorgdheid over de technologie.

Natuurherstel van land dat wordt gebruikt voor voedsel- of houtproductie: het klinkt mooi, maar toch kan het kwalijke gevolgen hebben. ‘Wat verder weg gebeurt, blijft vaak buiten beeld.’

Als een donderslag bij heldere hemel bracht een recente studie aan het licht dat bepaalde ultrabewerkte voedingsmiddelen gezond zijn. Hoe kan je als consument nog weten welke producten je met een gerust gemoed mag eten en wat je beter mijdt?

We moeten wetlands herstellen als barrière tussen steden en de zee, schrijven Francisco García Sánchez en Dhanapal Govindarajulu. De onderzoekers trekken lessen voor Valencia en andere kuststeden uit eerdere grote overstromingen in de Indiase steden Chennai en Kochi.

Generatieve AI is net als plastic een veelzijdige bron van innovatie, die zich leent tot een ongekend scala aan toepassingen. Maar ook AI-critici zullen driftig knikken: AI dringt stilaan overal door. En ook die impact blijft grotendeels verborgen.

De klimaatverstoring heeft het voorbije jaar 41 extra hittedagen veroorzaakt. Die extra opwarming was de motor voor een reeks hitte- en droogtegolven, tropische stormen en overstromingen die minstens duizenden doden veroorzaakten. "We zijn niet goed voorbereid op een leven met deze opwarming", waarschuwt een internationaal team van klimaatwetenschappers.

Spiegelmicroben zijn kunstmatig vervaardigde bacteriën die spiegelbeelden zijn van natuurlijke microben. In de synthetische biologie wordt daar momenteel volop onderzoek naar gedaan, maar dat is allesbehalve zonder risico.

Naarmate de werkelijkheid van de klimaatontwrichting radicaler wordt, blijven velen wegkijken of roepen ze op om om het vooral ‘gezellig’ te houden en alleen maar ‘positief’ nieuws te brengen. Die spagaat is ethisch niet vol te houden, meent MO*columnist Jan Mertens.

De Europese ontbossingswet wordt een jaar uitgesteld. Dat staat vast nu ook het Parlement en de lidstaten daarover een akkoord hebben gesloten. Een belangrijke versoepeling van de wet waar de Europese Volkspartij voor gestreden heeft, haalt het evenwel niet. Er komt voorlopig geen uitzonderingslijst voor landen die niet aan de ontbossingswet hoeven te voldoen.

Tussen 2013 en 2023 zijn in het Congobekken maar liefst 742 nieuwe planten- en diersoorten ontdekt. Dat blijkt uit een nieuw rapport van het Wereldnatuurfonds (WWF), dat werk samenbrengt van honderden wetenschappers.

Op de klimaattop in Bakoe eerder deze maand botsten Noord en Zuid frontaal. Het resultaat was een teleurstellend akkoord. Het stof was in de Azerbeidzjaanse hoofdstad nog niet neergedaald toen MO* sprak met de vooraanstaande klimaatwetenschapster Joyeeta Gupta. Is effectief klimaatbeleid nog wel mogelijk? En hoe ziet een rechtvaardige transitie er anno 2025 uit?

Verschillende klimaatwetenschappers zijn het oneens met het pessimistische beeld dat de voormalige directeur van het Belgisch Klimaatcentrum Valérie Trouet schetst in een opiniestuk in De Morgen. "Er wordt wel geluisterd naar de wetenschappers. Niet alle dingen lukken, maar een aantal dingen lukt wel. Je kan niet verwachten van de hele bevolking dat ze de draagwijdte van een statistiek begrijpen", reageert professor Jos Delbeke.

Valérie Trouet is klimaatwetenschapper aan de universiteit van Arizona (VS) en auteur van Wat bomen ons vertellen. Tot nu toe hield ze haar donkere toekomstvisie voor haarzelf. Maar ze zwijgt niet langer. ‘Noem mij maar een alarmist, bespreek het maar met uw maten op X, dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen. I’m out.’

Het klimaat van de aarde bevindt zich in 2024 “in een grote crisis die nog erger zal worden als we op de huidige manier doorgaan”, waarschuwt een team van 14 klimaatwetenschappers in 'Het klimaatrapport 2024: gevaarlijke tijden op de planeet aarde'. Het rapport windt geen doekjes om de gevaren waarmee de mensheid wordt geconfronteerd.

Vanaf 30 december zou elke koffieboon die de Europese markt binnenkomt ‘ontbossingsvrij’ moeten zijn. Maar haast niemand lijkt daar klaar voor. ‘We zijn zo klaar als we kunnen zijn’, was zowat het beste antwoord dat MO* in Kenia kon optekenen, op een reis langs de koffieketen. Gevolg: kosten voor de kleine boer, en duurdere koffie voor de Europeaan.

Zelfs in de meer gematigde klimaatscenario's bestaat de kans dat de klimaatopwarming slechts zeer moeizaam terug te draaien valt, of zelfs helemaal niet. Daarvoor waarschuwen 30 klimaatwetenschappers uit Europa en Australië. Ze dringen erop aan dat regeringen wereldwijd dat risico ernstiger nemen dan nu het geval is. De uitstoot van broeikasgassen moet zo snel mogelijk naar beneden, en er moet veel meer infrastructuur voor koolstofafvang gebouwd worden, zeggen ze.

‘Door de klimaatverandering worden steeds meer mensen getroffen door klimaatangst’, zegt neurowetenschapper Emma Lawrance. Zij leidt het Climate Cares Centre in Londen, een centrum dat de impact van de klimaatverandering op ons mentale welzijn onderzoekt. ‘De stijging van de zeespiegel, extreme hitte of verwoestende overstromingen zijn niet enkel een milieuprobleem, ze wakkeren een crisis in de geestelijke gezondheid aan.’

Den Haag is de eerste stad ter wereld die fossiele reclame via de lokale wet verbiedt. De gemeenteraad stemde vandaag voor het initiatiefvoorstel van de Haagse Partij voor de Dieren dat dit verbod regelt. Leonie Gerritsen (PvdD): ‘Den Haag wordt de eerste stad ter wereld die fossiele reclame echt verbiedt. Dit is een belangrijk signaal dat de regeringsstad afgeeft: we moeten af van onze fossiele verslaving.’

Klimaatactivisten van Extinction Rebellion (XR) hebben in de haven van Zeebrugge duidelijk gemaakt dat de passagiers van het cruiseschip Disney Dream niet welkom zijn. De activisten protesteren tegen het extreme brandstofverbruik en de CO2-uitstoot van cruiseschepen, die volgens hen niet passen bij de klimaatnoodtoestand waarin de wereld zich bevindt.

Het gaat al even niet goed met insecten, en dat heeft gevolgen voor de landbouw. Heel wat gewassen zijn immers afhankelijk van bestuivende insecten zoals bijen of zweefvliegen. Het tekort aan bestuivers maakt dat wereldwijd de opbrengst van gevoelige teelten onder het potentieel blijft.

PFAS, of per- en polyfluoralkylstoffen, zijn een groep synthetische chemicaliën die veel worden gebruikt vanwege hun water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Ze staan bekend als forever chemicals omdat ze zeer moeilijk afbreekbaar zijn en zich ophopen in het milieu en in het menselijk lichaam, wat mogelijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.