La veille

De mensenrechtenbeweging staat op een kantelpunt. Volgens Amnesty International duwt het beleid van president Trump de wereld sneller richting autoritair misbruik, oorlog en klimaatchaos.

Het afbraakbeleid van de regering-Trump tegen de mensenrechten heeft wereldwijd gevolgen, waarschuwt Amnesty International in zijn jaarrapport. ‘We moeten en zullen ons blijven verzetten tegen de roekeloze regimes die mensen hun mensenrechten willen ontnemen.’

Grondstoffen zijn een erg gevoelig thema. Het gaat over bedrijfswinsten, mensenrechten, milieuschade, corruptie en levensonderhoud. Hoe mis het soms kan lopen werd bij de annulatie van een Docville-debat duidelijk.

De Europese Commissie praat in Brussel over klimaatactie en de strijd tegen ontbossing. Ondertussen steunt ze megaprojecten in Indonesië, waar het omgekeerde gebeurt: massale ontbossing voor de export van palmolie, wat gepaard gaat met grove schendingen van de mensenrechten. We spraken met een advocaat van de inheemse volkeren in de provincie West-Papoea.

In 2027 treedt een nieuw Europees CO2-rechten veilingsysteem in werking: ETS-2. Brandstofleveranciers gaan dan een heffing betalen voor de CO2 van hun product. Dat betekent een flinke extra inkomstenbron voor de overheid, die gebruikt zou moeten worden voor de verduurzaming van de mobiliteit. Maar elk plan om dat te doen, ontbreekt, waarschuwen de autobranche en Natuur & Milieu.

Ondanks beschuldigingen van landroof en mensenrechtenschendingen in een langlopend geschil met lokale gemeenschappen in Congo, klopt palmolieproducent PHC zich op de borst over gestegen productie en hoge werkgelegenheid. Ook Europese ontwikkelingsbanken blijven achter het bedrijf staan.

Op vrijdag 14 juni is het één jaar geleden dat meer dan 600 mensen om het leven kwamen in een van de grootste scheepsrampen ooit op de Middellandse Zee. Hoewel internationaal onderzoek de rol van Griekse autoriteiten scherp bekritiseerde, blijft de roep om verantwoording en een stopzetting van illegale pushbacks onbeantwoord. “Integendeel, mensenrechtenorganisaties die de schendingen documenteren worden steeds meer geïntimideerd en vervolgd,” benadrukt 11.11.11. “De EU moet optreden tegen deze uitholling van de rechtstaat en fundamentele mensenrechten.”

FairFin heeft de nieuwe BankWijzer gepubliceerd, waarin scores worden gegeven op maatschappelijk relevante thema's zoals klimaatverandering, mensenrechten en belastingontduiking. Wat opvalt? Grote banken scoren slechter, en vooral Belfius.

In een historische uitspraak heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vastgesteld dat landen die nalatig zijn in het uitvoeren van effectief klimaatbeleid, de mensenrechten van hun burgers schenden.

Een land dat onvoldoende doet om zijn eigen klimaatdoelstellingen waar te maken, schendt de mensenrechten van zijn burgers. Dat zegt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vandaag, in zijn uitspraak over een Zwitserse klimaatzaak. Het is de eerste keer dat een internationale rechtbank een arrest velt over klimaatverandering. De uitspraak kan grote gevolgen hebben voor volgende klimaatzaken, maar ook voor de Belgische die nog steeds loopt.

Shell betaalt geen cent voor zijn CO2-uitstoot, zo blijkt uit onderzoek van _De Groene Amsterdammer_. De grote opwarmer ontsnapt aan de tucht van het Europese klimaatbeleid door slim te speculeren met ETS-rechten.

Wereldwijd zijn er 2.300 klimaatzaken aangespannen tegen overheden en bedrijven. Die zaken gaan de wereld veranderen. Dit is hoe.

De claims die Colgate-Palmolive maakt over de recyclebaarheid van de plastic verpakking van allesreiniger Ajax Limoen zijn misleidend. Dat bepaalt de Reclame Code Commissie, nadat rechtenstudenten van de Vrije Universiteit Amsterdam een klacht indienden tegen de misleidende reclame. Zij toonden aan dat de claims ‘’100% recyclebaar’’ en ‘’fles en dop recyclebaar’’ misleidend zijn. Het is de eerste zaak in Nederland die met succes stelt dat claims over de recyclebaarheid van plastic misleidend zijn. De uitspraak kan verstrekkende juridische gevolgen hebben omdat talloze andere bedrijven gebruikmaken van soortgelijke marketingclaims.

De politici, bedrijfsleiders en activisten op de klimaattop in Dubai zien één cruciaal aspect over het hoofd: meisjesrechten. Dat vindt Isabelle Verhaegen van Plan België. Want de negatieve impact van de klimaatverandering is het grootst voor meisjes en jonge vrouwen.

Onder de uitgestrekte zoutvlaktes van Jujuy in Argentinië zitten gigantische hoeveelheden lithium. Tientallen mijnbouwbedrijven staan te trappelen om die te ontginnen, maar de bewoners van de zoutvlaktes vechten terug. ‘Er is veel water voor nodig. En water is leven.’

Zes Portugese jongeren tussen 11 en 24 jaar worden morgen (woensdag) gehoord door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ze klagen Europese regeringen aan voor de enorme bosbranden in Portugal in 2017. Ngo’s spreken van een historisch proces.

De haastige uitbreiding van kobalt- en kopermijnen in de DR Congo leidt tot gedwongen uitzettingen en ernstige mensenrechtenschendingen zoals seksueel geweld, brandstichting en mishandeling. Dat blijkt uit onderzoek door Amnesty International in het zuiden van het land.

De commerciële walvisvangst in IJsland zal worden hervat na een verbod van twee maanden. De regering heeft de walvisjacht in juni tijdelijk verboden vanwege zorgen over het dierenwelzijn, maar laat de praktijk nu toch weer doorgaan. Dat lokt veel kritiek uit van milieuactivisten en voorstanders van dierenrechten.

De productie en verkoop van elektrische voertuigen (EV) raakt in verschillende delen van de wereld in een stroomversnelling. Maar de daarbij behorende mijnbouw van nikkel bedreigt de rechten en de natuur van mensen in Indonesië en de Filipijnen, zo waarschuwt een nieuw rapport.

De Verenigde Naties publiceerden eind maart een vernietigend rapport over mensenrechtenschendingen door Libië, in het bijzonder tegen migranten. Amper twee maanden eerder heeft de Italiaanse overheid haar samenwerking met Libië verlengd. Dat de mensenrechten van migranten en vluchtelingen steeds geschonden worden, is geen noodlottig toeval. Het is een rechtstreeks gevolg van die samenwerking, en het wordt gefinancierd door de Europese Unie.

Meer dan 100 mensen voeren vandaag actie aan de aandeelhoudersvergadering van Fluxys in Brussel. Samen met Vredesactie, Greenpeace, Tegengas|Dégaze en Bond Beter Leefmilieu (BBL) klagen ze aan dat Fluxys blijft investeren in fossiel gas, en zo de oorlog in Oekraïne in stand houdt en de gezondheid schaadt van gemeenschappen in de VS. “Wij eisen dat Fluxys uit fossiel gas stapt - voor het klimaat, de mensenrechten en de vrede.”

Precies 10 jaar geleden stortte de Rana Plaza-kledingfabriek in Bangladesh in. De enorme ramp bracht aan het licht in welke onmenselijke omstandigheden kledingarbeiders werken. Is er intussen iets verbeterd? Documentairemaakster Lies Van der Auwera en ACV-persmedewerker Patrick Van Looveren gingen kijken.

Tien jaar na Rana Plaza is er het boek “Kleerkastvasten” van journaliste en fairfashionexperte Sarah Vandoorne. Het is een wereldwijde zoektocht naar de processen, impact en verduurzaming van de kledingindustrie.

Een nieuw onderzoek van Oxfam België brengt ernstige mensenrechtenschendingen aan het licht in de Belgische toeleveringsketen van bio-ethanol uit Braziliaans en Peruaans suikerriet. ‘Ondanks duidelijk bewijs blijft België mensenrechten schenden door de import van biobrandstoffen.’

Voor het eerst buigt het Europees hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg zich over klimaatzaken. De eerste zaak werd ingesteld door onze Zwitserse zusterorganisatie KlimaSeniorinnen Schweiz, gesteund door Greenpeace Zwitserland. De klimaatoma’s argumenteren dat zij als oudere vrouwen bijzonder kwetsbaar zijn voor de hittegolven zoals die zich vandaag reeds voordoen. Zij eisen dat Zwitserland door het Hof zou worden veroordeeld, op grond van de art. 2 (recht op leven) en 8 (recht op bescherming van privé- en familiaal leven) van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), haar “fair share” te doen voor de beperking van de temperaturen onder de 1,5 ° C.

In 2020 en 2021 zagen wereldwijd bijna 500 klimaatzaken het licht, het summum van een aanhoudende stijging in de afgelopen tien jaar. Steeds meer burgers maken zich ongerust over het klimaat en willen hun grondrechten via de rechter beschermen.

De Europese Unie laat toe dat lidstaten hun doelstellingen voor hernieuwbare energie op verschillende manieren halen. België blijft dat doen door in te zetten op biobrandstoffen die gegenereerd worden uit voedingsgewassen, zegt Oxfam in een nieuw rapport. Volgens dat onderzoek importeert België ook steeds meer bio-ethanol uit suikerriet voor gemotoriseerd transport. Terwijl …

In 2020 en 2021 zagen wereldwijd bijna 500 klimaatzaken het licht, het summum van een aanhoudende stijging in de afgelopen tien jaar. Steeds meer burgers maken zich ongerust over het klimaat en willen hun grondrechten via de rechter doen beschermen.

Elizabeth Wathuti is een mondiale pleitbezorgster voor lokale klimaatoplossingen. De 27-jarige Keniaanse is een van de gezichten van de mondiale beweging van klimaatjongeren. Milieubescherming en mensenrechten zijn met elkaar verbonden, zegt ze. ‘Transitie moet het leven van mensen beter maken.’

Dat financiële instellingen mee verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen, klimaatverandering en natuurvernietiging is bekend, schrijft MO*ontwikkelaar Wies Willems. Het is dan ook wraakroepend dat de sector erin slaagt om te ontsnappen aan nieuwe Europese duurzaamheidsregels.

Egypte is het gastland voor de klimaattop COP27. Maar in dat land worden mensenrechten en vrijheden zwaar geschonden, en dat slaat ook op klimaatdeskundigen en milieuactivisten. Prominenten uit het middenveld roepen België en andere internationale partners van Egypte op om het land aan te sporen om de mensenrechtensituatie te verbeteren.

In de weken voor de start van de klimaattop in Sharm-el-Sheikh heeft Egypte honderden mensen gearresteerd wegens oproepen tot protest, zeggen Amnesty International en lokale mensenrechtenorganisaties.

De Colombiaanse journaliste Erika González brengt met de documentaire De Illusie van Overvloed een aangrijpend portret van drie vrouwen op de barricades tegen de onstilbare honger van multinationals in Latijns-Amerika. MO* sprak met haar en twee Braziliaanse activisten uit de film.

In de aanloop naar de COP27 in Egypte weerklonk de vraag of de top wel te verzoenen was met de precaire mensenrechtensituatie in het land. Die kans is er, meent MO*columnist Kiki Berkers, want mensenrechten zijn onlosmakelijk verbonden met de klimaatcrisis. ‘Maar dan moet wie het écht meent met mensenrechten, actie voeren op alle fronten: vóór de vrijlating van politieke gevangenen en vóór financiering voor de slachtoffers van de klimaatcrisis.’

In de weken voor de start van de klimaattop in Sharm-el-Sheikh heeft Egypte honderden mensen gearresteerd wegens oproepen tot protest, zeggen Amnesty International en lokale mensenrechtenorganisaties.

De EU profileert zich met haar Green Deal graag als wereldkampioen duurzaamheid en mensenrechten. Maar in de gesprekken over een internationaal verdrag dat de straffeloosheid van multinationals aan banden moet leggen, blijft ze al acht jaar aanmodderen. Die spreidstand wordt stilaan heel pijnlijk, schrijft MO*ontwikkelaar Wies Willems.

Wereldblogger Luc Vankrunkelsven heeft goed nieuws uit Brazilië: Braziliaanse universiteiten gaan er de negatieve impact van de massale sojateelt onderzoeken. Want die leidt tot ontbossing, schendingen van de mensenrechten, het gebruik van pesticiden en honger. ‘Door het exportbeleid lijden 20 van de 240 miljoen Brazilianen honger.’

De Chileense kiezers hebben een nieuwe grondwet verworpen die de milieurechten aanzienlijk zou hebben uitgebreid en de urgentie van klimaatactie zou hebben erkend. In aanloop naar de stemming liepen de spanningen hoog op, omdat nepnieuws het debat verzuurde.

Het WK voetbal in Qatar is gebouwd met het bloed, zweet en tranen van honderdduizenden werknemers wier mensenrechten de voorbije 12 jaar werden geschonden. Zij hebben recht op herstelbetalingen, vinden Trui Van Ackere en Cassandra Ajufoh van Amnesty International Vlaanderen. 'Sport en mensenrechten kan je niet van elkaar scheiden als beslissingen uit de sportwereld zorgen voor onherstelbare schade.'

De tien meest vervuilende luchtvaartmaatschappijen in Europa ontvingen vorig jaar voor 683 miljoen euro aan gratis uitstootrechten. Dat blijkt uit openbaar beschikbare gegevens die de mobiliteitsdenktank Transport & Environment analyseerde.

Hoeveel natuur kunnen we nog opofferen in naam van de vooruitgang? Kunnen we een verschil maken door de natuur juridische rechten te geven, net zoals we mensen rechten geven? De Ecuadoraanse milieuactiviste Natalia Greene, die meewerkte aan de allereerste grondwet ter wereld die de natuur rechten geeft, legt uit waarom dat nuttig zou zijn. Mijn zoontje van drie kan zijn verdediging niet op zich nemen in een gerechtshof. Maar dat belet niet dat hij rechten hééft.

De handel in emissierechten moest de CO2-uitstoot tegengaan, maar blijkt een winstgevende business waar juist de grootste vervuilers grote sommen geld aan verdienen. ‘Shell verkocht zijn gratis rechten voor ruim 600 miljoen.’